De Staat als aandeelhouder

Conclusies

Uit dit onderzoek komen de volgende conclusies naar voren.

1. De Staat als aandeelhouder heeft nog niet altijd de zeggenschap die nodig is voor de uitvoering van het beleid van actief aandeelhouderschap. Er zit ruimte tussen de bevoegdheden die het vennootschapsrecht de aandeelhouder hiervoor biedt en de bevoegdheden die in de statuten van de staatsdeelnemingen zijn geregeld.
2. De uitvoering van het besluitvormingsproces bij grote investeringen van staatsdeelnemingen is niet altijd transparant en zorgvuldig.
3. De informatievoorziening aan de Tweede Kamer over staatsdeelnemingen kan aan informatiewaarde winnen. De financiële informatie is nu te fragmentarisch. Het jaarverslag over het beheer van staatsdeelnemingen is niet compleet en weinig inzichtelijk door het ontbreken van referentiewaarden. Ook informatie over de kosten en risico’s van grote investeringen door staatsdeelnemingen, ontbreekt. Bovendien zijn de staatsdeelnemingen sinds 2006 niet meer geëvalueerd.

Aanbevelingen

Op grond van onze conclusies zijn we tot de volgende aanbevelingen gekomen.

1. Maak beheer deelnemingenportefeuille en maatwerk transparant voor de Tweede Kamer.
2. Leg in de processen voor het beoordelen van investeringsvoorstellen van staatsdeelnemingen ordelijk en controleerbaar vast hoe het publieke belang wordt gediend en wat de risico’s zijn voor de Staat.
3. Koppel het aandeelhouderschap los van het beleidsdepartement.
4. Verbeter de informatievoorziening aan de Tweede Kamer over het beheer van staatsdeelnemingen en de beleidsdeelnemingen in het bijzonder, en deel informatie over investeringsbeslissingen en inkomsten uit deelnemingen op een transparantere manier.
5. Zorg voor periodieke evaluatie van de instrumentkeuze.

Reactie ministers van Financiën en Economische Zaken

De minister van Financiën heeft op 24 maart 2015 mede namens de minister van Economische Zaken en de minister en staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu op ons conceptrapport gereageerd.

De bewindspersonen delen onze uitgangspunten waaraan het besluitvormingsproces bij grote investeringen van staatsdeelnemingen moet voldoen. De stelligheid van onze conclusies dat de informatie om investeringen te beoordelen van onvoldoende kwaliteit is en dat de financiële gevolgen van een investering nauwelijks worden meegewogen in de beoordeling, onderschrijven zij niet.

Onze aanbeveling om het aandeelhouderschap van beleidsdeelnemingen los te koppelen van het vakdepartement, vinden de bewindspersonen onwenselijk.

De bewindspersonen delen onze conclusie dat de informatievoorziening aan de Tweede Kamer aan informatiewaarde kan winnen. Ze zeggen toe de informatie via het Jaarverslag Beheer Staatsdeelnemingen te verbeteren  en de statuten van staatsdeelnemingen aan te passen.

Nawoord Algemene Rekenkamer

Wij beargumenteren in ons nawoord het belang dat een besluit over een voorgelegde investering wordt toegelicht aan de Tweede Kamer, juist omdat zo’n beoordeling altijd subjectieve elementen bevat.

De subjectiviteit en de soms tegengestelde belangen bij het beoordelen van investeringen sterkt ons ook in de gedachte dat het wenselijk is dat het aandeelhouderschap losgekoppeld wordt van het vakdepartement. Juist bij grote investeringen, die naast een publiek belang ook financiële consequenties kunnen hebben voor de rijksbegroting, is het wenselijk dat uiteindelijk meer dan één minister het besluit neemt.

Open data

De Algemene Rekenkamer maakt de databestanden die ten grondslag liggen aan haar publicatie "De Staat als aandeelhouder" dd 7 april 2015 volledig openbaar. Wij doen dit omdat open data kan bijdragen aan het verbeteren van de transparantie van de overheid. Dit biedt burgers ook de mogelijkheid om een actieve bijdrage te leveren aan een slagvaardige overheid. Iedereen kan namelijk nieuwe inzichten verkrijgen en delen door het maken van visualisaties of kritisch meekijken naar de gegevens ten aanzien van staatsdeelnemingen.

Licentie en aansprakelijkheid

De gegevens in deze documenten vallen onder de licentie ‘Naamsvermelding’ van Creative Commons. Dit houdt in dat de data vrij gebruikt, bewerkt en gedeeld mogen worden, op voorwaarde dat de Algemene Rekenkamer expliciet als bron wordt vermeld.  De Algemene Rekenkamer heeft bij het samenstellen van deze documenten de grootst mogelijke zorgvuldigheid in acht genomen. U kunt echter geen rechten ontlenen aan de informatie in deze documenten.