Wens thuis overlijden: overheid kan meer doen om dit mogelijk te maken
Bij mensen die nog maar kort te leven hebben en die verkiezen thuis te overlijden, lukt het in de helft van de gevallen om dit mogelijk te maken. Vergeleken met andere landen lukt het in Nederland vaak om deze wens te vervullen. Toch is verbetering mogelijk als de overheid meer doet, zo blijkt uit onderzoek van de Algemene Rekenkamer.
Hoewel deze stervenswens relatief vaak wordt vervuld, lukt het niet altijd. Soms is sprake van overmacht, bijvoorbeeld als de patiënt te ziek is om nog van het ziekenhuis of verpleeghuis naar het eigen huis verplaatst te worden. In andere gevallen, zo stelt de Algemene Rekenkamer vast, kan er sprake zijn van knelpunten waardoor mensen niet thuis overlijden, terwijl dat wel mogelijk was geweest. Bijvoorbeeld als de zorg thuis te traag op gang komt. Voor deze mensen – en hun naasten - is elke verbetering in de toegang tot de zorg op de gewenste plek van uitzonderlijk belang.
Organisatie voor zorg thuis soms traag
Het organiseren van palliatieve terminale zorg in de thuissituatie kost tijd. Komt die zorg traag op gang, dan blijft er voor de stervende en naasten minder of geen tijd over om samen thuis door te brengen. Vertraging kan verschillende oorzaken hebben. In een aantal gevallen wordt het gesprek over het levenseinde te laat gevoerd. In andere gevallen kan een patiëntenstop bij zorgaanbieders (om budgettaire redenen) een rol spelen. De minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport heeft de Tweede Kamer gemeld dat verzekeraars in zulke gevallen altijd en volledig de palliatieve terminale zorg vergoeden. Maar in de praktijk blijken er toch grenzen te bestaan aan deze bereidheid, aldus de Algemene Rekenkamer. Ook gebrekkige samenwerking tussen verschillende zorgverleners kan tot vertraging leiden, net als onvoldoende beschikbaarheid van vrijwilligers in de palliatieve zorg.
Discussie over vergoeding intensieve zorg
Patiënten in de stervensfase kunnen een zeer intensieve zorgbehoefte hebben, of zelfs helemaal niet alleen worden gelaten. Heeft de patiënt geen eigen sociaal netwerk dat ingezet kan worden voor mantelzorg, dan moet er veel professionele zorg ingezet worden om thuis sterven mogelijk te maken. Zorginstituut Nederland heeft in een duiding van de Zorgverzekeringswet verhelderd dat zorgverzekeraars, indien de wijkverpleegkundige hier een indicatie voor geeft, deze zorg altijd moeten vergoeden. Ook als het gaat om meer dan alleen medische zorg. In de praktijk gaan verzekeraars soms nog altijd de discussie over dit onderwerp aan met zorgaanbieders, wat een mogelijk obstakel kan zijn voor mensen die thuis wensen te overlijden.
Aanbevelingen Algemene Rekenkamer
De Algemene Rekenkamer beveelt een direct aanspreekpunt aan voor de coördinatie van de palliatieve zorg. De minister van VWS kan dit bevorderen. Verder kan meer inzet van vrijwilligers thuis helpen. Ten slotte kan betere naleving van de duiding door het Zorginstituut hoe zorgverzekeraars in deze gevallen kunnen optreden, bijdragen aan een verbetering van de praktijk.