Inzicht in publiek geld

Aandachtspunten

Wat is de uitdaging?

Er is de afgelopen jaren veel werk verzet om de overheidsfinanciën en de inrichting daarvan op orde te brengen. De rechtmatigheid van de financiële transacties op rijksniveau is al jarenlang ruim 99%. Tegelijkertijd is de structuur van de publieke geldstromen en publieke dienstverlening diffuus en ingewikkeld. Daardoor valt het vaak niet mee om de euro vanaf de belastingbetaler tot aan de publieke voorziening te volgen. Het is soms zelfs niet duidelijk ‘wie’ waarop mag worden aangesproken, laat staan dat helder is wat maatschappelijke resultaten zijn. De belastingbetaler verdient beter.
De uitvoering van rijksbeleid en de besteding van publiek geld vindt niet alleen door ministers plaats. Dat gebeurt meer in netwerken waarin het Rijk één van de spelers is. Intussen volgen maatschappelijke en technologische ontwikkelingen elkaar in hoog tempo op. Wij denken dan ook dat het tijd is voor bezinning op de publieke verantwoording, omdat wij uitgaan van het principe dat publieke middelen altijd om publieke, democratische, controle vragen, hoezeer de wereld om ons heen ook verandert.

Met deze publicatie nodigen wij politieke partijen, kabinet, volksvertegenwoordigers, wetenschappers, journalisten en andere betrokkenen en deskundigen uit voor een bezinning op de publieke verantwoording.

Waarop is bezinning nodig?

Om te komen tot een publieke verantwoording die laat zien in hoeverre de regering zinnig, zuinig en zorgvuldig met publiek geld omgaat, vragen wij aandacht voor:

Duidelijkheid over ‘wie’ waarover verantwoording aflegt en aan ‘wie’
Het is voor een goede democratische controle en verantwoording belangrijk dat duidelijk is in welke mate de rijksoverheid aan het roer wil staan. Taken, bevoegdheden, verantwoordelijkheden en rollen van ministers, medeoverheden en uitvoeringsinstellingen behoren daar vervolgens bij aan te sluiten. En een en ander zou vastgelegd moeten worden in een bijpassend arrangement voor (bij)sturing, bekostiging, verantwoording en toezicht, zodat een volksvertegenwoordiger weet wie waarop kan worden aangesproken.

Aanpassing van informatievoorziening en toepassing van nieuwe technologieën
De veranderende rol en positie van de rijksoverheid op diverse beleidsterreinen vragen om daarbij passende wijzen van informatievoorziening en verantwoording. De registratie en verslaglegging van de financiën zou meer in lijn kunnen worden gebracht met de wijzen waarop medeoverheden, instellingen en bedrijven dat doen. En de opname van informatie over bijvoorbeeld de tevredenheid van afnemers in de verslaglegging door instellingen op afstand kan worden gestimuleerd. De enorme toename aan data over de uitvoering kan helpen om de informatievoorziening slimmer, slanker en sneller te maken. De toepassing van nieuwe technologieën van informatievoorziening kan hieraan bijdragen.

Zicht op resultaten van beleid
Het is noodzakelijk dat er meer inzicht komt in de resultaten die met publiek geld bereikt worden en in wat beter kan. Dat inzicht is ook nodig omdat de uitvoering meer op afstand van de rijksoverheid komt te staan en het tempo in de samenleving hoger komt te liggen. Het ontbreken van voldoende, tijdige en goede beleidsinformatie is steeds weer een hardnekkig probleem in de publieke verantwoording aan het parlement gebleken. Die hardnekkigheid lijkt te wijten aan een cultuurprobleem. In dat geval is een cultuuromslag nodig om de aandacht voor resultaten op de politieke en parlementaire radar te krijgen en te houden.