Opinieartikel Informatie aan Kamer moet beter
Collegelid Ewout Irrgang heeft vanwege de publicatie van het rapport ‘Inzicht in publiek geld (deel 2) – Naar een toekomstbestendige beleidsbegroting’ voor de Volkskrant van 12 september 2019 onderstaand opinieartikel geschreven
Het nieuwe parlementaire seizoen is losgebrand. Beschikken Kamerleden over de juiste informatie om goed beslagen ten ijs te komen? Vooral de informatie die ministers met de begroting en aanverwante stukken naar het parlement sturen kan aanzienlijk verbeterd worden.
Waarom is dat nuttig en belangrijk? Neem het voorbeeld van meer agenten op straat. Al jaren een politiek thema. De Tweede Kamer heeft het kabinet groen licht gegeven hiervoor extra geld uit te trekken. Of er agenten bij zijn gekomen, was afgelopen jaar niet uit de begrotings- en verantwoordingsstukken van de minister van Justitie en Veiligheid te halen. Onderzoek van de Algemene Rekenkamer leerde dat er weliswaar meer geld aan de politie is besteed, maar er nog geen extra agenten op straat zijn. Had de minister de Kamer hierover beter in zijn begrotingsstukken ingelicht, dan had de Kamer met het budgetrecht in de hand direct kunnen besluiten of er minder of meer geld naar dit doel moet. Daarom is onze basisvraag: wordt de Kamer eigenlijk wel goed geïnformeerd om haar taak in te vullen? Zodat Kamerleden namens de samenleving kunnen controleren welke resultaten geboekt worden met publiek geld. De Algemene Rekenkamer vindt van niet. En daar kan ook het parlement zelf iets aan doen.
De staatscommissie parlementair stelsel (ook wel commissie-Remkes) concludeerde afgelopen jaar dat het parlementair stelsel versterkt moet worden – maar liet de kwaliteit van de informatie waar de Kamer over beschikt grotendeels onbesproken. Heeft de Tweede Kamer zelf invloed op de informatie die zij krijgt? Zeven jaar geleden stelde de toenmalige minister van Infrastructuur en Milieu voor om haar begroting anders in te delen. Dat klinkt technisch, maar bepaalt welke informatie de Kamer voortaan krijgt. De minister wilde de thema’s klimaat, luchtkwaliteit en geluidhinder onderbrengen in één begrotingsartikel. Dat gaat ongelukkig uitpakken, liet de Algemene Rekenkamer de Tweede Kamercommissie weten. Dat zijn inhoudelijk zulke uiteenlopende onderwerpen, waar de minister bovendien geen heldere doelen voor in de begroting gaat opnemen, dat de Kamer voortaan via het jaarverslag van de minister weinig informatie krijgt. Dus is het lastig vaststellen of klimaatmaatregelen effectief zijn, of er voldoende schone lucht en minder hinderlijk lawaai zal zijn. Daarop drong de Kamercommissie expliciet bij de minister aan haar plan te herzien. En dat gebeurde ook. Dit voorbeeld geeft aan, dat een alerte Kamer grip heeft op informatie die zij van ministers ontvangt.
Sinds de zomer ligt er een advies van de Raad van State aan de Tweede Kamer over de politiebegroting. Dat artikel op de begroting van Justitie omvat € 6 miljard per jaar. Nederland kent opvallend veel van zulke grote begrotingsartikelen. Een minister kan relatief gemakkelijk binnen een groot begrotingsartikel met geld schuiven, zonder toestemming van de Tweede Kamer. In de praktijk holt dit het budgetrecht van de Kamer uit. Met grote begrotingsartikelen krijgt het parlement vooral globale en weinig specifieke informatie. De Algemene Rekenkamer wees de Kamer op beperkingen bij de begroting voor de nationale politie. De Raad van State adviseert nu het begrotingsartikel voor de politie op te knippen. Kijk daar serieus naar, is onze oproep.
Het parlement moet voor betere informatie zelf op het vinkentouw zitten. Als de Tweede Kamer en minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid afspreken dat er miljoenen extra gaan naar mensen die gedeeltelijk arbeidsongeschikt zijn om hen te ondersteunen deels weer aan het werk te komen, moet ook helder afgesproken worden hoe hierover te rapporteren. De minister vertelt de Kamer niet hoeveel mensen weer aan de slag gaan. En of dat dankzij of ondanks die miljoenen euro’s extra is. Toegegeven, het is vaak lastig een verband te leggen tussen extra overheidsgeld en maatschappelijke resultaten. Maar nu laat de minister het parlement gissen naar wat deze extra uitgaven de samenleving opleveren.
De Tweede Kamer doet vergeleken met tien jaar geleden meer moeite om de veelheid aan informatie te ordenen. Zo wijzen Kamercommissies nu rapporteurs aan: Kamerleden die een specifiek onderwerp met hulp van griffie en externe adviseurs uitzoeken. De vaste commissie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport is sinds 2015 in gesprek met de minister over het verbeteren van de VWS-begroting en het jaarverslag. Dit levert de mooie website staatvenz.nl op en een jaarlijks rapport met kerncijfers. Maar de Tweede Kamer kan zich daarmee nog steeds geen oordeel vormen of bijvoorbeeld € 2,1 miljard extra voor de verpleeghuissector meer kwaliteit gaat opleveren. Het is moeilijk met de veelheid aan informatie, anderhalve medewerker aan ondersteuning en altijd die druk van de politieke actualiteit om aan goede informatie te komen. Toch is onze oproep aan al die drukke Kamerleden, overbezette fractiemedewerkers, rapporteurs en begrotingsfetisjisten: de begroting kan echt beter. Dat zien we ook aan aansprekende voorbeelden in sommige gemeenten en het buitenland. Daarom: haal eruit wat erin zit! Wellicht is ons vandaag verschenen rapport over beter Inzicht in publiek geld behulpzaam.