BES-eilanden: geen goed zicht op bijzondere uitkeringen
Het parlement ontvangt incomplete of te weinig betrouwbare informatie van de ministers van BZK en Financiën over de besteding van bijzondere uitkeringen aan de BES-eilanden. En: Bonaire en Sint-Eustatius schieten tekort in het toezicht op en verantwoording van de bijzondere uitkeringen. Saba verantwoordt de uitgaven wel adequaat. Dat blijkt uit onderzoek van de Algemene Rekenkamer.
Bijzondere uitkeringen zijn eenmalige of tijdelijke bijdragen aan Bonaire, Sint-Eustatius en Saba voor een specifiek doel. Bijvoorbeeld voor de bouw van een nieuwe bibliotheek, het aanstellen van een buurtsportcoach of het verbeteren van de kinderopvang. Ze zijn vergelijkbaar met specifieke uitkeringen die ministers verstrekken aan gemeenten.
Op basis van informatie die aan het parlement is gestuurd zouden diverse ministeries tussen 2011 en 2019 ruim € 176 miljoen aan bijzondere uitkeringen hebben verstrekt. Maar tijdens het onderzoek van de Algemene Rekenkamer bleek het voor de Ministeries van BZK en Financiën desgevraagd niet mogelijk om een overzicht van alle bijzondere uitkeringen aan te leveren. Het Ministerie van BZK en het Ministerie van Financiën hebben dit overzicht niet en hebben de informatie die aan het parlement is gestuurd niet kunnen onderbouwen. Ook heeft het parlement geen informatie ontvangen over wat er met de bijzondere uitkeringen is bereikt. De Algemene Rekenkamer beveelt de ministers van BZK en Financiën aan te zorgen voor een volledig en kloppend overzicht van de bijzondere uitkeringen aan de BES-eilanden inclusief informatie over de beoogde doelen, de voortgang en realisatie van de bekostigde projecten en activiteiten.
Daarnaast hebben ministers bij het verstrekken van de eenmalige of tijdelijke bijzondere uitkeringen te weinig oog voor de structurele financiële gevolgen voor de BES-eilanden, zoals hogere onderhouds- of uitvoeringskosten. Zonder goede afweging van integrale kosten en baten (incidenteel en structureel) bestaat het risico dat projecten worden gerealiseerd die gepaard gaan met hoge instandhoudingskosten waardoor nieuwe achterstanden in voorzieningen kunnen ontstaan. Zo ontving Saba in 2014 $ 1,5 miljoen voor de investering in een afvalscheidingsinstallatie. Maar het Ministerie van I&W liet na om inzichtelijk te maken wat de financiële gevolgen van deze investering waren. Uiteindelijk blijken de hogere structurele kosten van het afvalbeheer sinds 2014 opgelopen tot circa $ 1,3 miljoen per jaar. Deze lasten moet Saba binnen de eigen begroting opvangen.
Bonaire en Sint-Eustatius schieten tekort in de verantwoording van de besteding van de bijzondere uitkeringen die zij hebben ontvangen. Jaarrekeningen worden regelmatig te laat bij de eilandsraad ingediend, vaak zonder goedkeurende accountantsverklaring en met onvoldoende verantwoordingsinformatie. Daardoor is voor de eilandsraad niet vast te stellen of het geld volgens de regels is besteed, of het doel van de uitkering daadwerkelijk is bereikt en wat het precies heeft gekost. Saba verantwoordt de bijzondere uitkeringen wel adequaat in de jaarrekeningen.
Beleidsmatige verantwoordingsinformatie zeer beperkt aanwezig in jaarrekeningen Bonaire en Sint-Eustatius
De kwaliteit van het financieel beheer van Bonaire en Sint-Eustatius is al jarenlang onvoldoende. Zonder een ordentelijk en controleerbaar financieel beheer kunnen Bonaire en Sint-Eustatius geen betrouwbare informatie verstrekken over de gerealiseerde uitgaven, ook niet van de bijzondere uitkeringen. De Algemene Rekenkamer beveelt de minister van BZK aan om de ingezette inspanningen op het financieel beheer op Bonaire en Sint-Eustatius met kracht voort te zetten en de eilanden hierin te ondersteunen.