Controle op facturen JSF aangescherpt
Onderzoek Algemene Rekenkamer leidt tot aanvullende afspraak met VS
De facturen uit de Verenigde Staten die Nederland krijgt voor de ontwikkeling en aanschaf van JSF-gevechtsvliegtuigen bevatten een aanzienlijk aantal fouten. Die worden tijdig door het Ministerie van Defensie onderkend en gecorrigeerd. Onderzoek van de Algemene Rekenkamer, samen met Noorse collega’s, heeft ertoe geleid dat ‘Den Haag’ meer financiële informatie via het Pentagon van de betrokken Amerikaanse bedrijven krijgt. De aanbevelingen van de Algemene Rekenkamer naar aanleiding van dit onderzoek zijn ook relevant voor toekomstige militaire aankopen van Nederland in het buitenland.
Het op 31 oktober 2018 gepubliceerde onderzoek Financiële processen JSF – Internationaal samenwerken, nationaal controleren is deels uitgevoerd met de Noorse rekenkamer bij het Pentagon. Het is voor het eerst dat buitenlandse rekenkamers (de Nederlandse en Noorse; beide landen zijn partner in het JSF-project) in de VS de financiële processen rond de Joint Strike Fighter hebben onderzocht. Tot dusver heeft ook de Amerikaanse rekenkamer dat niet gedaan.
Informatie delen met internationale partners
Onder invloed van dit onderzoek zijn eerder gemaakte informatieafspraken over het JSF-project door de VS correct nageleefd en op onderdelen verbeterd. Jarenlang deelde het JSF Program Office (JPO valt onder het Pentagon) controlerapporten van Amerikaanse instanties over de juistheid van bedrijfsfacturen van de vliegtuigbouwers Lockheed Martin en Pratt & Whitney niet met de acht internationale partners. De Nederlands minister van Defensie heeft daarom aanvullende afspraken met de Amerikaanse vliegtuigbouwers moeten maken om rekenkameronderzoekers ook toegang tot die informatie te geven.
Fouten bij doorberekenen van kosten
Onderzoek in de VS laat zien dat er fouten worden gemaakt bij het doorberekenen van kosten van de JSF aan internationale partnerlanden. De Algemene Rekenkamer heeft vervolgens in Nederland vastgesteld dat de minister van Defensie de uitbetalingsverzoeken goed controleert. In de periode januari 2017-juni 2018 hebben Nederlandse ambtenaren 59 keer fouten ontdekt en gecorrigeerd bij 838 betalingsverzoeken.
Bevindingen relevant voor meer militaire investeringsprojecten
Het onderzoek van de Algemene Rekenkamer wijst uit dat aanvullende controles in Nederland (en andere partnerlanden) op de betalingsverzoeken nodig zijn. Een minister van een partnerland moet zich ervan vergewissen dat financiële controles voldoen aan standaarden en afspraken. Dit als onderdeel van de verantwoording door de minister aan het parlement over uitgaven en ontvangsten.
De bevindingen uit het onderzoek en de aanbevelingen zijn volgens de Algemene Rekenkamer ook relevant voor andere, toekomstige aankopen van militair materieel, omdat het ook dan vaak gaat over aankopen in het buitenland die over meerdere jaren gespreid worden.
Nederland heeft via diverse overeenkomsten toegezegd € 1,76 miljard bij te dragen aan de ontwikkeling en productie van de Joint Strike Fighter F35. Zeven andere landen – het Verenigd Koninkrijk, Australië, Canada, Denemarken, Noorwegen, Italië en Turkije - maakten soortgelijke afspraken met de Amerikanen voor dit nieuwe vliegtuig. In 2013 besloot Nederland 37 JSF-toestellen aan te schaffen als opvolger van de F16. De meeste daarvan worden tussen 2019 en 2023 geleverd. Hiermee is maximaal € 4,5 miljard gemoeid. De minister heeft aangekondigd dit plafond te willen schrappen. Nederland betaalt voor de aanschaf vooral in de jaren 2017-2025.