Ga direct naar inhoud

Focus op strategische voorraden

De Algemene Rekenkamer heeft in kaart gebracht welke strategische buffers de rijksoverheid aanhoudt en of deze aanwendbaar zijn als nood aan de man is. Van aardolie, medicijnen, medische hulpmiddelen en contant geld zijn er operationele en strategische voorraden. De rijksoverheid kiest ervoor om geen strategische voorraad van gas en voedsel aan te houden. Daarnaast is er weinig vooruitgang geboekt met het aanwijzen van nationale reserves van grondwater. 

Download in Nederlands: 'Focus op strategische voorraden'

PDF document | 60 pagina's | 2,1 MB

Rapport | 29-09-2022


De rijksoverheid houdt geen strategische voorraad van gas en voedsel aan en boekt nog weinig vooruitgang met het aanwijzen van nationale reserves van grondwater. Van olie, medicijnen, medische hulpmiddelen en contant geld zijn er wel strategische voorraden.

Dat blijkt uit onderzoek van de Algemene Rekenkamer.

De coronapandemie en de oorlog in de Oekraïne hebben laten zien dat bepaalde essentiële producten en grondstoffen schaars kunnen raken.

De Algemene Rekenkamer heeft in kaart gebracht welke buffers en welke strategische voorraden

Worden aangehouden door de rijksoverheid.  Is er wel genoeg drinkwater in het geval van een crisis?

Of medicijnen. Maar ook liggen er crisisplannen klaar voor het geval de nood aan de man is.

Het ministerie van Economische zaken verwacht dat er een tekort aan olie en olieproducten zoals diesel kan ontstaan door de aanstaande sancties tegen Rusland. Het aanspreken van de strategische olievoorraad biedt alleen voor een korte periode soelaas. Een tekort aan diesel kan grote gevolgen hebben voor cruciale onderdelen van de economie, denk aan het transport en de logistieksector of de landbouw.

De gasvoorraad die Nederland momenteel heeft, is volgens het ministerie een operationele voorraad. Er zijn geen plannen om een strategische gasvoorraad die achter de hand gehouden kan worden.   

Het ministerie van LNV kiest ervoor om geen strategische voedselvoorraad aan te houden.
 Toch zijn situaties zoals droogte of overstromingen mogelijk waardoor Nederland zelf nog maar moeilijk voedsel kan produceren. Plannen voor voedselzekerheid en voedseldistributie zijn in de maak, maar nog niet klaar. Ook is nog veel onduidelijk over de eerste dagen voedselnoodhulp tijdens een crisis.

Drinkwaterbedrijven zijn voorbereid in geval van nood en kunnen drinkwater leveren. Ook provincies hebben reserves. De minister van Infrastructuur en Waterstaat heeft daarnaast al jaren het doel om grondwaterreserves aan te wijzen. De Rekenkamer stelt vast dat hiermee nog maar weinig vooruitgang is geboekt.

De minister van VWS laat diverse voorraden medicijnen en medische producten aanhouden, deels operationeel deels strategisch. Zo moeten handelaren in receptgeneesmiddelen een voorraad van 10 weken gaan aanhouden. Het is nog wel de vraag, hoe dit kan worden gecontroleerd.

Ook contant geld is voorhanden. De Nederlandse Bank houdt een strategische voorraad aan. Omdat we steeds meer met pinpas of digitaal betalen, bieden banken minder mogelijkheden om aan contant geld te komen. Dit kan een risico zijn in geval van nood.

De coronapandemie en de oorlog in Oekraïne hebben laten zien dat strategische voorraden geen overbodige luxe zijn. Zo is er wat ‘achter de hand’ in het geval de aanvoer stokt of in het geval van andere onverwachte gebeurtenissen. De rijksoverheid kan voorraden aanhouden op bijvoorbeeld het gebied van energie (olie en gas) en water. Deels is dit eigen beleid, deels zijn dit richtlijnen of verplichtingen vanuit de EU.

Waarom onderzoeken we dit?

Het is van belang om inzicht te hebben in de stand van strategische voorraden, het beleid dat hiervoor gevoerd wordt en de risico’s van de afhankelijkheid van Nederland van bepaalde landen. Voor bijvoorbeeld gas was de gedachte lange tijd dat we ‘met Groningen’ voldoende eigen buffers hadden, maar door de afbouw van de Groningse gaswinning is dit niet langer het geval. Ons onderzoek kan veel inzicht bieden in wat er is geregeld, en ook wat er niet is geregeld.

Wat zijn de onderzoeksvragen?

In dit onderzoek kijken we naar de strategische voorraden en willen we weten: wat zijn strategische voorraden? Op welke gebieden houdt het Rijk voorraden aan en zijn die voorraden gevuld? Wat is het beleid hiervoor? Op welke vlakken worden juist geen voorraden aangehouden en waarom niet?

Focusonderzoek

Het onderzoek naar strategische voorraden is een zogenaamd focusonderzoek. Een focusonderzoek is een manier om sneller de inzichten van onderzoek te kunnen delen door middel van een kort, feitelijk en helder rapport met een duidelijke vraagstelling en zonder oordelen en aanbevelingen. Het onderzoek duurt korter dan ander onderzoek van de Algemene Rekenkamer.

Bijlagen