Effectiviteitsonderzoek bij de rijksoverheid: vervolgonderzoek

Conclusies

Minder dan helft van beleid in 2006-2011 geëvalueerd op effectiviteit

Het algemene beeld uit het vorige onderzoek is niet veranderd. Iets minder dan de helft van de met het beleid gemoeide rijksuitgaven is de afgelopen zes jaar op effectiviteit onderzocht. Wel constateren we dat er goede redenen kunnen zijn waarom een minister zijn beleid (nog) niet op effectiviteit heeft geëvalueerd.

We signaleren tegelijkertijd het risico dat ministeries deze argumenten te makkelijk als rechtvaardiging gebruiken om beleid niet op effectiviteit te onderzoeken. Er worden dan kansen gemist om bij de ontwikkeling van nieuw beleid te leren van ervaringen uit het verleden. Het is belangrijk dat het kabinet op zoveel mogelijk terreinen informatie beschikbaar heeft over de effecten van het beleid. Alleen zo valt te voorkomen dat er geld wordt gestoken in beleid dat niet of onvoldoende werkt, of dat er regelingen worden wegbezuinigd die juist wél goed werken.

Bezuinigingen onderstrepen belang van goed effectiviteitsonderzoek

Wij vinden het van belang dat bezuinigingen en hervormingen op een verant­woorde manier worden doorgevoerd en dat daarbij goed onderbouwde keuzes worden gemaakt. Daartoe zal het kabinet moeten beschikken over relevante informatie op basis waarvan kan worden bepaald wat de effecten zullen zijn van bezuinigingsmaatregelen – niet alleen budgettair, maar ook maatschappelijk. Dat valt op dit moment niet altijd goed in te schatten, omdat op veel beleidsterreinen effectiviteits­onderzoek ont­breekt – ook op terreinen waarop door het kabinet-Rutte/Asscher wordt bezuinigd.
Het doel hoeft niet te zijn dat te allen tijde 100% van het beleid op effectiviteit is onderzocht. Wel zou elk ministerie moeten beschikken over een goed doordachte evaluatie­programmering, waarin is vastgelegd wat voor soort evaluatie op welk moment het meest geschikt is en de meeste toegevoegde waarde heeft.

Effectiviteitsinformatie zou periodiek beschikbaar moeten komen

Het voor­nemen dat het kabinet in maart 2011 heeft uitgesproken om alle beleid periodiek door middel van zogenoemde beleidsdoorlichtingen te onderzoeken, is een belangrijke stap naar het periodiek beschik­baar komen van deze informatie. Een beleidsdoorlichting omvat onder andere onderzoek naar de effectiviteit en de efficiëntie van het beleid. Om te waarborgen dat beleidsdoorlichtingen zijn gestoeld op relevante informatie over de effectiviteit van het beleid, blijft regelmatig effectiviteitsonderzoek op alle beleidsterreinen nodig.
Een continue informatievoorziening in de vorm van digitale open data zou de Tweede Kamer en de burger betere mogelijkheden bieden om zich op elk gewenst moment op de hoogte te stellen van ontwikkelingen op de verschillende beleidsterreinen, de besteding van middelen en de geleverde prestaties en bereikte resultaten.

Aanbevelingen

Wij hebben het kabinet de volgende vier aanbevelingen gedaan: 

1. Houd het overzicht dat we in dit rapport geven van uitgevoerd effectiviteitsonderzoek en van de verklaringen voor niet uitgevoerd effectiviteitsonderzoek actueel, en informeer de Tweede Kamer periodiek over de mate waarin wordt voldaan aan de evaluatieplicht uit de Comptabiliteitswet.
2. Verbeter de digitale informatievoorziening over de resultaten van beleid.
3. Verantwoord eventuele afwijkingen van het voorschrift uit de Comptabiliteitswet aan de Tweede Kamer.
4. Meld de resultaten van deugdelijk effectiviteitsonderzoek van derden aan de Tweede Kamer.

Reactie Kabinet

Het kabinet kan zich vinden in onze aanbeveling om de Tweede Kamer goed te informeren over de mate waarin wordt voldaan aan evaluatieplicht uit de Comptabiliteitswet. Volgens het kabinet kan dit gebeuren binnen de nieuwe opzet van de begrotingen en jaar­verslagen, omdat deze vanaf 2013 een volledig beeld geven van de geplande en afgeronde evaluaties. Daarnaast is recent geregeld dat de beleidsdoorlichtingen een overzicht moeten geven van uitgevoerde evaluatieonderzoeken. Het kabinet wijst erop dat naar aanleiding van ons in 2012 verschenen rapport Effectiviteits­onderzoek bij de rijksoverheid is in de Regeling Periodiek Evaluatieonderzoek (RPE) vastgelegd dat de beleidsdoorlichting de plaats is waar duidelijk moet worden gemaakt welke delen van het beleid niet op effectiviteit zijn onderzocht en waarom dit niet is gebeurd.
Het kabinet erkent het technologisch mogelijk is om bestaande informatie over effectiviteit van beleid openbaar te maken. Het bij ‘Verantwoord Begroten’ geïntroduceerde Evaluatie- en Onderzoeks­overzicht biedt hiervoor volgens het kabinet ruimte.