Rapport bij het Jaarverslag 2012 van het Ministerie van Financiën

De financiële risico’s voor de Staat zijn het afgelopen jaar toegenomen. Noodsteun aan Europese landen en de nationalisatie van SNS REAAL zijn voorbeelden van hoge uitgaven en nieuw verstrekte garanties. Inmiddels geeft het Ministerie van Financiën aan de Tweede Kamer met regelmaat inzicht in de stand van deze risico’s. In de Miljoenennota en het Financieel Jaarverslag Rijk zijn risicoanalyses opgenomen. Dat draagt bij aan een gedegen politieke afweging van de risico’s. Het omvangrijke bezuinigings- en hervormingspakket van het kabinet telt met de plannen van voorgaande kabinetten op tot meer dan € 44 miljard in 2017. Het kabinet brengt niet langer halfjaarlijks een monitor uit over de stand van de bezuinigingen. De minister van Financien zal de Tweede Kamer goed zicht op de uitvoering van de maatregelenpakketten moeten bieden.

Bedrijfsvoering Belastingdienst verbetert, maar onder druk

De bedrijfsvoering bij de Belastingdienst is in 2012 verbeterd. Van deze grote uit-voeringsorganisatie wordt momenteel veel gevergd, omdat op het budget wordt bezuinigd, er reorganisaties lopen, het zogenoemde horizontaal toezicht verder wordt ingevoerd en tegelijkertijd extra budget is uitgetrokken voor intensiever toezicht.

Het systeem van teruggave van omzetbelasting aan ondernemers uit EU-landen kende in 2012 problemen door fouten in de programmatuur. Aanvankelijk liet de Belastingdienst de ICT-ondersteuning aan een externe leverancier over. Sinds oktober 2012 heeft de Belastingdienst direct toegang tot gegevens in dit systeem. In 2012 is € 205 miljoen aan BTW teruggegeven aan Europese ondernemers.

Onvolkomenheden in de bedrijfsvoering heeft de Algemene Rekenkamer onder meer aangetroffen bij de interne controle van het Agentschap (te lage boeking van renteafdrachten op staatsleningen) en bij maatregelen voor informatiebeveiliging bij het kerndepartement en de Belastingdienst. Het Ministerie van Financiën houdt toezicht op de begrotingadministraties van alle ministeries. Dit toezicht op de financiële administratie vraagt aandacht, gezien de problemen bij het Ministerie van Veiligheid en Justitie. Bij VenJ is door de Algemene Rekenkamer een ernstige onvolkomenheid in het financieel beheer geconstateerd als gevolg van een niet goed verlopen implementatie van een nieuw financieel systeem. De minister van Financiën zou in zulke gevallen een dwingende aanwijzing moeten kunnen geven aan andere ministeries.

Rentewinst op leningen Griekenland teruggestort

In het Rapport bij het Jaarverslag 2012 Ministerie van Financiën herhaalt de Algemene Rekenkamer de aanbeveling aan de minister om het auditcomité van het permanente Europese noodfonds ESM ook onderzoek te laten uitvoeren naar de werking van het tijdelijke noodfonds EFSF (inmiddels € 188 miljard uitgegeven aan Ierland, Portugal en Griekenland) en het Griekse steunprogramma (€ 52,9 miljard). Onafhankelijke publieke externe controle kan de democratische controle op deze fondsen verbeteren.

Landen in de eurozone hebben in 2012 afgesproken om de winst op de Griekse noodleningen aan Griekenland uit te keren. Nederland heeft € 13 miljoen rentewinst aan Griekenland teruggegeven. Het Ministerie van Financiën beschikt niet over gegevens van De Nederlandsche Bank waaruit blijkt of dit ook de daadwerkelijk gerealiseerde winst was. De juistheid van dit bedrag is daarom niet controleerbaar.

Reactie minister en nawoord Algemene Rekenkamer

De minister van Financiën acht aanvullende acties voor het verantwoorden van de besteding van leningen aan Griekenland en financiële steun aan andere Europese landen via het tijdelijke noodfonds niet nodig. De Algemene Rekenkamer kan hierop maar beperkt controleren en de informatie die de Tweede Kamer krijgt van de Europese Commissie, de Europese Centrale Bank en het IMF is informatie van belanghebbenden. De Algemene Rekenkamer houdt de minister aan de eerdere toezegging deze controle door het auditcomité van het permanente noodfonds te laten uitvoeren.

De minister meldt dat het Agentschap dat de staatsschuld financiert maatregelen heeft getroffen vanwege tekortkomingen in de renteverantwoording. Hierdoor is een ‘nieuwe’ fout in de verantwoording van rentelasten van € 80 miljoen ontdekt, bovenop de eerder gesignaleerde € 452 miljoen. Deze fout van € 80 miljoen was ten onrechte nog niet in het Jaarverslag 2012 van het ministerie gemeld. De afboeking wordt in 2013 verwerkt. De Algemene Rekenkamer adviseert de minister hoge prioriteit te geven aan verbetering van het renteverantwoordingssysteem.

Over het ministerie

Het Ministerie van Financiën heeft in 2012 € 11,3 miljard uitgegeven (4,8 % van de rijksuitgaven). De ontvangsten, vooral belastingen, bedroegen € 114,8 miljard. Voor de nationale schuld is in 2012 aan rente en aflossing € 60,8 miljard uit-gegeven – ruim een kwart van de rijksuitgaven. De staatsschuld bedroeg eind 2012 € 356 miljard (dit is exclusief de schulden van sociale fondsen, gemeenten en provincies). Het Ministerie van Financiën omvat, inclusief de Belastingdienst, eind 2012 29.857 fte, goed voor ruim 27 % van alle rijksambtenaren.