Geïntegreerd verslag 2021 van de Algemene Rekenkamer

Het jaar 2021 was het eerste jaar waarin we onze nieuwe strategie volgden, met de volgende 5 kernpunten: Burgers en bedrijven zijn vertrek- en eindpunt voor ons werk, continuering van onze aandacht voor uitvoering en uitvoerbaarheid van IT en databeheer, meer doelmatigheid meenemen in onderzoeken, meer oordelen geven in ons doelmatigheids- en doeltreffendheidsonderzoek. Verschillende onderzoeken die wij in 2021 publiceerden zoals naar algoritmes, arbeidsuitbuiting en palliatieve zorg sloten aan bij deze strategische ambities. Ook besloten wij in 2021 tot een meerjarig onderzoeksprogramma naar digitalisering. Alle uitgaven in 2021 zijn in een open databestand terug te vinden op de website van de Algemene Rekenkamer.

Net zoals in 2020, werkten we in 2021 een groot gedeelte van het jaar vanuit huis. Dat blijft uitdagingen met zich meebrengen, in het contact met de ministeries en met belanghebbenden in binnen- en buitenland. Desondanks was het aantal publicaties in 2021 (68) vergelijkbaar met het aantal publicaties in 2020 (67). Hieronder een aantal voorbeelden.

Onderzoek naar gebruik algoritmes door de Rijksoverheid

Wij signaleerden in ons onderzoek naar algoritmes het risico dat de overheid te afhankelijk wordt van externe leveranciers. Ook zagen we bij de overheid te weinig aandacht voor de ethische aspecten van het gebruik van algoritmes. Daarom hebben we het kabinet aanbevolen een eenduidige gemeenschappelijke taal en concrete kwaliteitseisen voor algoritmes te maken. Het onderzoek genereerde zowel nationaal als internationaal aandacht. We kregen daarnaast verzoeken van diverse overheidsorganisaties – zowel gemeenten, lokale rekenkamers als ministeries – om onze bevindingen te presenteren. 

Slagkracht inlichtingendiensten AIVD en MIVD

Op verzoek van de Tweede Kamer hebben we de gevolgen onderzocht van de invoering van de nieuwe Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv 2017). We hebben geconstateerd dat er tijdens de voorbereiding van de wet te weinig oog is geweest voor wat de uitvoering van de wet zou betekenen voor de AIVD en MIVD. Een uitvoeringstoets ontbrak. Ook hebben we vastgesteld dat er te weinig budget was voor de invoering van de wet. Het ontbrak aan balans tussen de (politieke) ambities enerzijds en de beschikbaarheid van tijd, mensen en middelen anderzijds. Dit zien we helaas vaker bij politieke besluitvorming over de uitvoering van publieke taken van uitvoerings¬organisaties. Ons onderzoek heeft geleid tot extra budget voor de diensten en er wordt een uitvoeringstoets uitgevoerd op de wijziging van de Wiv 2017 die op dit moment in voorbereiding is.

Coronacrisisuitgaven van het Ministerie van VWS

In ons jaarlijkse verantwoordingsonderzoek constateerden we afgelopen jaar dat de verantwoording over de coronacrisisuitgaven van het ministerie van VWS ernstig tekortschoot. De minister kon de rechtmatigheid van een fors deel van de besteding van dit geld niet aantonen. Zo bleek een flink deel van de ingekochte goederen (zoals mondkapjes en beademingsapparatuur) rechtstreeks te zijn afgeleverd bij zorginstellingen respectievelijk een centraal magazijn, zonder dat hiervan ontvangstbewijzen of andere documentatie in de administratie waren opgenomen. Het Ministerie van VWS kon met ondersteuning van de Auditdienst Rijk en het Ministerie van Financiën een financiële verantwoording over 2020 opstellen. 

Externe beoordeling van onze publicaties

In 2021 hebben wij een aantal onafhankelijke externe deskundigen uit de wetenschappelijke wereld gevraagd om 4 van onze publicaties te beoordelen. Het betreft publicaties waarin we, op basis van eerdere rapporten van de Algemene Rekenkamer, lessen bieden voor de verdere ontwikkeling van het desbetreffende thema. De externe deskundigen hebben gekeken naar de strategische kwaliteit (doen we de goede dingen?) en naar de technische kwaliteit (doen we de dingen goed?) van de 4 publicaties. De verbeterpunten uit de beoordelingen hebben we intern gedeeld en besproken, zodat we daar lering uit kunnen trekken voor toekomstige publicaties.