Aanpassing aan klimaatverandering: strategie en beleid

Conclusies

Niet alle klimaatrisico’s afgedekt door beleid

De kabinetten van de afgelopen jaren hebben stappen gezet om Nederland aan te passen aan het veranderende klimaat. Maar het ingezette beleid (waaronder het zogenoemde Deltaprogramma) richt zich hoofdzakelijk op waterveiligheid en ruimtelijke inrichting. Het beleid dekt zodoende niet alle terreinen af die kwetsbaar zijn voor klimaat­verandering.
Er worden regelmatig risico- en kwetsbaar­heidsanalyses uitgevoerd naar de zwakke plekken in de klimaatbestendigheid van ons land. Maar op een aantal terreinen zijn de effecten van klimaatverandering nog niet goed onder­zocht: gezondheid, energie, transport en recreatie. Daardoor bestaat er geen goed zicht op wat de risico’s en kwets­baarheden in deze sectoren zijn. Ook blijven in de afzonderlijke onderzoeken van kennis- en onderzoeks­instituten de raakvlakken tussen de problemen (versterken effecten elkaar? welke gevolgen heeft een adaptatiemaatregel in sector x voor sector y?) veelal buiten beeld.
Door het ontbreken van een omvattend klimaatadaptatiebeleid bestaat het risico dat ons land onvoldoende is voorbereid op de gevolgen van de klimaat­verandering.

Klimaatadaptatiebeleid niet gecoördineerd, gemonitord en geëvalueerd

Het klimaat­adaptatiebeleid als geheel wordt, met uitzon­dering van het Deltaprogramma, niet gecoördineerd door één minister. Daardoor zijn de onderdelen van het nationale beleid voor klimaatadaptatie niet goed op elkaar afgestemd. Dat brengt het risico met zich mee dat maatregelen elkaar over­lappen of ongewenste bijwerkingen hebben op andere terreinen. Ook kunnen door een gebrek aan coördinatie onderwerpen tussen wal en schip vallen en onvoldoende aandacht krijgen. Het klimaat­adaptatiebeleid wordt ook niet gemonitord of geëvalueerd, ofschoon dit in 2007 wel aan de Tweede Kamer was toegezegd.

Kosten lopen op bij uitstel van maatregelen

Wij signaleren daarnaast een financieel risico. Wanneer op tal van terreinen pas in een laat stadium maatregelen worden getroffen, zullen de kosten daarvan veel hoger uitpakken. Denk bijvoorbeeld aan gebouwen, wegen, spoorwegen, energiesystemen en rioleringsnetwerken. Zulke infrastructurele werken gaan tientallen jaren mee en zijn kostbaar om te vervangen. Daarom is het van belang om nu al rekening te houden met de aanpassing van dit soort werken aan de gevolgen van de klimaatverandering. Het uitstellen van maatregelen maakt de aanpassing moeilijker en duurder.

Aansluiting met Europa: aandachtspunt

Wanneer het kabinet niet op korte termijn een nationaal klimaatadaptatieprogramma ontwikkelt en implementeert, bestaat het gevaar dat Nederland niet genoeg aansluiting houdt met Europees beleid en met het beleid van andere EU-landen. Klimaatadaptatie krijgt steeds meer aandacht in het Europese beleid. De lidstaten, ook Nederland, zullen in toenemende mate worden aangespoord om maatregelen te treffen en investeringen te doen. Enkele Europese landen die voor vergelijkbare opgaven staan als Nederland, voeren of ontwikkelen al een samen­hangend nationaal adaptatiebeleid.

Aanbevelingen

Het kabinet zou vanaf nu periodieke analyses moeten laten opstellen die in kaart brengen wat de risico’s en kwets­baar­heden zijn op het gebied van klimaatverandering. Deze analyses moeten alle terreinen afdekken die kwetsbaar zijn voor klimaat­verandering. De raak­vlakken tussen de problemen mogen daarbij niet over het hoofd worden gezien. Op basis van de resultaten van de analyses zou het kabinet periodiek een rijksbrede moeten afweging maken over de vraag of aanpassing van het klimaatadaptatie­beleid nodig is.
Het kabinet zou binnen afzienbare tijd een nationaal klimaatadaptatieprogramma moeten ontwikkelen en implementeren. Dit programma zou een omvattend en samenhangend pakket van maat­regelen moeten omvatten. Al bestaande activiteiten, zoals het Deltaprogramma, kunnen in dit programma worden opgenomen en overig bestaand beleid kan hierop worden afgestemd.
Het kabinet zou een goede interdepartementale samenwerking tot stand moeten brengen op het terrein van klimaatadaptatie. Ook dient het kabinet zorg te dragen voor periodieke monitoring, evaluatie en indien nodig bijstelling van het adaptatiebeleid.
 

Reactie

Het kabinet laat weten dat het bewust heeft gekozen voor toespitsing op het Deltaprogramma. Daarmee zijn de voor Nederland belangrijkste uitdagingen volgens het kabinet geselecteerd en belegd. Het kabinet zal in overleg treden met Planbureau voor de Leefomgeving over nut en noodzaak van een bredere verkenning van de risico’s en kwets­baar­heden op het gebied van klimaatverandering. Voor het overige doet het kabinet geen toezeggingen.