Investeringen TenneT in Nederlands hoogspanningsnet

Conclusies

De drie overheidspartijen die toezicht moeten houden op TenneT, controleren onvoldoende of de grote investeringen van TenneT in het hoogspanningsnet wel doelmatig zijn. Het gaat om:

• de minister van Economische Zaken (EZ), die verantwoordelijk is voor het beleid rond de elektriciteitsvoorziening;
• de Autoriteit Consument en Markt (ACM), die namens de minister van EZ in de gaten moet houden of TenneT geen onnodige of te dure investeringen doet voor onderhoud en uitbreiding van het elektriciteitsnet en niet te veel geld vraagt voor elektriciteitstransport; en
• de minister van Financiën, die de staatsdeelneming TenneT beheert en namens de Staat optreedt als aandeelhouder.

Met het oog op de doelmatig­heid van de stroom­voorziening moet van de grote investe­ringen van TenneT in het hoogspanningsnet kritisch worden beoordeeld of ze echt nodig zijn en of ze zo goedkoop mogelijk worden uitgevoerd. Anders worden er te hoge kosten doorberekend in de tarieven die TenneT bij zijn afnemers in rekening brengt. Maar die kritische beoordeling schiet in de praktijk tekort. De overheidspartijen laten steken vallen bij de vervulling van hun toezicht op de grote investeringen van TenneT:

• De minister van EZ baseert zich bij zijn beoordeling van de noodzaak van de grote investeringen van TenneT uitsluitend op gegevens die TenneT zelf aandraagt. Dat is dus geen onafhankelijke beoordeling.
• ACM gaat bij haar beoordeling van de kosten van TenneT’s grote investeringen niet na of TenneT wel voor de goedkoopste oplossing kiest. Op die manier is de doelmatigheid van de investeringen dus niet verzekerd.
• De minister van Financiën richt zich bij de goedkeuring van investerings­projecten boven de € 100 miljoen vooral op de financiering. Wat de doelmatigheid van de investeringen betreft gaat hij af op wat de minister van EZ en/of TenneT hierover zeggen.

Ook op de reguliere investeringen van TenneT is het toezicht niet waterdicht. ACM volgt bij haar beoordeling van deze investeringen een complexe aanpak, waarin de werkelijk gemaakte kosten als uitgangspunt worden genomen. De noodzaak van deze investeringen stelt ACM niet vast.

Al met al valt niet te zeggen of de tarieven die TenneT voor het transport van elektriciteit in rekening brengt, te hoog zijn of te laag. Als gevolg daarvan is niet duidelijk of afnemers wel de juiste prijs betalen voor het transport van elektriciteit.

Aanbevelingen

Wij bevelen Autoriteit Consument en Markt (ACM) aan om eens in de twee jaar te beoordelen of de investeringen van TenneT bijdragen aan een transportcapaciteit van voldoende kwaliteit. Het is aan de minister van EZ om ervoor te zorgen dat dit oordeel er ook komt. De minister zou hiervoor een toezichtvisie moeten ontwikkelen.

Wij bevelen de minister van EZ verder aan om in overleg met ACM te zorgen dat er ook een doelmatigheidsbeoordeling van TenneT’s investeringen komt. Daarin moet dan worden nagegaan of TenneT wel steeds voor het goedkoopste alternatief heeft gekozen. De minister zou erop moeten toezien dat deze beoordeling metterdaad wordt verricht.

Bestuurlijke reacties

De minister van EZ en de minister van Financiën hebben op 23 januari 2015 op ons rapport gereageerd. De ministers zijn van mening dat zij investeringsvoorstellen van TenneT wel degelijk kritisch en serieus toetsen. De ministers laten weten dat zij een aantal knelpunten in de wetgevingsagenda STROOM zullen oppakken. Dit zal een verbetering betekenen van de toetsing op de investeringsnoodzaak; het toetsen van de efficiëntie van investeringen is volgens de ministers al voldoende geregeld.

ACM heeft op 22 januari 2015 gereageerd op ons rapport. ACM deelt onze kritiek niet. Zij legt uit dat zij de wettelijke regels waarin haar toezichtstaak staat beschreven anders interpreteert dan wij, en dat zij volgens die interpretatie werkt.

In ons nawoord wijzen wij erop dat de door ons gesignaleerde problemen in het toezicht op de investeringen van TenneT niet zozeer het gevolg zijn van gebrekkige regelgeving. Wij denken dat het vooral belangrijk is om gebreken in de praktijk aan te pakken. We pleiten voor een integraal oordeel door een onafhankelijke partij, in casu ACM. In dit oordeel zou ACM de investeringen van TenneT in samenhang moeten beschouwen en de resultaten ervan kritisch moeten afwegen tegen de totale kosten.