Bezuinigingen en intensiveringen bij de AIVD
Gevolgen van de budgettaire turbulentie in de periode 2012- 2015
Wij hebben onderzoek gedaan naar de wijzigingen die de laatste jaren zijn doorgevoerd in het budget van de AIVD. In 2012 besloot het kabinet € 68 miljoen op de AIVD te bezuinigen; een derde deel van het totale budget. Eén jaar later werd deze bezuiniging gehalveerd. En in 2014 en 2015 kreeg de dienst er vanwege de toegenomen dreiging weer geld bij, in totaal € 65 miljoen. Hoe is de AIVD omgegaan met deze kort op elkaar volgende ingrepen?
Conclusies
Het tweede kabinet-Rutte heeft in 2012 ingrijpende bezuinigingen op de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) doorgevoerd en vrijwel direct daarna besloten tot verhogingen van het budget van de dienst (‘intensiveringen’). Daarmee heeft het kabinet niet voldaan aan de uitgangspunten van verantwoord bezuinigen en hervormen. Het heeft bij het nemen van de budgettaire beslissingen onvoldoende oog gehad voor de bijzondere dynamiek die onlosmakelijk verbonden is met de personele bezetting en informatisering bij een kennisintensieve organisatie als de AIVD.
De snel opeenvolgende wijzigingen in het budget van de AIVD leidden ertoe dat de AIVD zich moest instellen op krimp en vrijwel direct daarna invulling moest geven aan tal van noodzakelijke uitvoeringsprocessen om weer te kunnen groeien. Deze ontwikkelingen hebben diepe sporen in de organisatie getrokken. De gevolgen daarvan zullen nog jaren voelbaar zijn en risico’s met zich meebrengen mede voor het gewenste niveau van operationaliteit. De maatregelen waarmee de AIVD invulling heeft gegeven aan de bezuinigingen waren namelijk primair gericht op de korte termijn en kapten het meerjarenperspectief af. Bij de invulling van de intensiveringen is het meerjarenperspectief (nog) onvoldoende gewaarborgd. Het kabinet heeft met zijn budgettaire beleid ten aanzien van de AIVD geen rekening gehouden met de tijd en techniek die de dienst nodig heeft om een informatiepositie op te bouwen en te onderhouden.
Aanbevelingen
Wij hebben het kabinet aanbevolen om een integrale, meerjarige visie te formuleren op het functioneren en presteren van de inlichtingen- en veiligheidsdiensten in de nationale veiligheidsketen. De toekomstverkenning die de AIVD opstartte na de bezuinigingen gaf daartoe een aanzet, die echter na de intensiveringen vroegtijdig is afgebroken. Het is belangrijk dat een dergelijk strategievormingsproces wordt afgerond en alsnog resulteert in een richtinggevende en breed gedragen visie – niet alleen voor de AIVD maar ook voor de militaire inlichtingendienst MIVD.
Voor de AIVD zou zo’n meerjarig organisatorisch visie-document inzicht moeten geven in:
- de resultaten die de organisatie behaalt (onder meer in termen van inlichtingenposities en -producten);
- de activiteiten die de organisatie daartoe onderneemt;
- de daarbij in te zetten capaciteit in termen van mensen, (financiële) middelen en (bijzondere) bevoegdheden.
Deze gegevens zijn ook van belang omdat de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) en de AIVD informatie moeten kunnen verstrekken aan de Tweede Kamer, waarmee een deze laatste een oordeel kan geven over de samenhang tussen de beleidsdoelen, prestaties en (financiële) middelen van de dienst. Aangezien deze informatie omgeven is met geheimhoudingsprocedures, vergt een goede parlementaire beoordeling ook inzet van de kant van de Tweede Kamer. Zij dient een plaats te creëren waar politieke behandeling en controle van deze materie kan plaatsvinden.
Reactie kabinet
De minister van BZK heeft op 12 mei 2015 mede namens de minister-president gereageerd op ons onderzoek. Hij onderschrijft in het algemeen onze conclusies en neemt onze aanbevelingen over. Zo zal het kabinet een integrale, meerjarige visie op het functioneren en presteren van de veiligheidsdiensten opstellen en de samenhang tussen beleidsdoelen, prestaties en (financiële) middelen beter in beeld brengen.