Forfaits in het belastingstelsel
Een overzicht van fiscale forfaits en hun bijdrage aan de uitvoerbaarheid van het belastingstelsel
De 48 forfaitaire regelingen die in 17 verschillende wetten de belastingheffing moeten vereenvoudigen, worden door de staatssecretaris van Financiën niet, zoals afgesproken, periodiek geëvalueerd en indien nodig bijgesteld. Het kabinet voldoet niet aan de evaluatieplicht. Kabinet noch parlement weet of dit fiscaal instrument hierdoor nog wel de werkelijkheid benadert - een van de doelstellingen van forfaits.
Forfaits niet tijdig geactualiseerd
De Algemene Rekenkamer geeft in het onderzoek Forfaits in het belastingstelsel inzicht in en overzicht van de forfaits in het belastingstelsel. Dit rapport geeft invulling aan een deel van de strategie van de Algemene Rekenkamer voor de jaren 2016 tot en met 2020, die toeziet op de inkomstenkant van de Rijksbegroting. Forfaits zijn in de belastingwetten vastgelegd en bedoeld om (groepen) belastingplichtigen een vaste waarde toe te kennen bij genoten voordeel of geleden nadeel, bijvoorbeeld inkomsten uit privévermogen (box 3), bezit van eigen woning, opvoeren van reisaftrek openbaar vervoer of bijtelling auto van de zaak bij het inkomen.
De helft van 48 bestaande forfaits zijn sinds 2010 niet meer geactualiseerd, terwijl de regelgeving voorschrijft dat zulke regelingen ten minste eens in de zeven jaar worden geëvalueerd. Toch zijn de relevante omstandigheden sindsdien gewijzigd. Zo daalt al jarenlang de marktrente en stijgt geleidelijk de levensverwachting verschillend voor vrouwen en mannen. Forfaits worden niet stelselmatig (periodiek) geëvalueerd en mede daardoor wordt het parlement ook niet systematisch geïnformeerd over de ontwikkeling en de actuele juistheid van forfaits.
Forfaits als doelmatig instrument voor belastinginning?
Uit ons onderzoek blijkt dat de staatssecretaris van Financiën niet bijhoudt of forfaits bijdragen aan een zo doelmatig mogelijk functionerende belastinginning door de Belastingdienst. Efficiënt werken door de Belastingdienst is een van de belangrijkste redenen om dit fiscaal instrument in te zetten. Het alternatief is maatwerk per individuele belastingplichtige.
Bij alle onderzochte forfaits wordt geen zichtbare afweging gemaakt tussen gerealiseerde doelmatigheidswinst (en eventuele andere doelen) en de kosten die hier tegenover staan.
Wat zijn onze aanbevelingen?
De Algemene Rekenkamer beveelt aan om – los van de evaluatieverplichting – forfaits periodiek te toetsen. Bij een evaluatie kan de verhouding tot de actuele (economische) werkelijkheid aan de orde komen en, mocht de toetsing daar aanleiding toe geven, het forfait worden bijgesteld. Als daar aanleiding voor is, kan er ook voor worden gekozen om in plaats van het forfait (weer) de werkelijke kosten of opbrengsten fiscaal in aanmerking te nemen.
Bij een beleidsdoorlichting kunnen alle forfaits gezamenlijk worden geëvalueerd in een bijvoorbeeld drie- of vijfjaarlijkse quickscan. Daarbij gaat het vooral om de vragen als: Benadert het forfait nog de (gemiddelde) waarde in het economische verkeer? Zijn er structureel gewijzigde omstandigheden en of is er sprake van gewijzigde fiscale wet- en regelgeving? En levert het verkiezen van een forfait boven de werkelijke waarde nog steeds doelmatigheidswinst op?
Waarom onderzochten wij de forfaits?
Inzicht in en overzicht van de forfaits in het belastingstelsel kan een bijdrage leveren aan een (vervolg)discussie over hervorming van het belastingstelsel. Met een overzicht kan het parlement beoordelen of de huidige forfaits op een wenselijke manier worden gebruikt en of ze de beoogde beleids- en doelmatigheidsdoelstellingen bereiken. De wenselijkheid van forfaits hangt in sterke mate af van de rechtvaardigheid van het forfait in relatie tot de bereikte doelmatigheid.
Stand van zaken
Het onderzoek is gepubliceerd op woensdag 26 juni 2019 en toegelicht aan de Tweede Kamer.