Resultaten verantwoordingsonderzoek 2019 Ministerie van Justitie en Veiligheid

Onze conclusies

In 2019 zijn bij het Ministerie van Justitie en Veiligheid (JenV) positieve resultaten geboekt. Het gaat daarbij zowel om resultaten in de bedrijfsvoering als om resultaten in het gevoerde beleid.

Maar tegenover deze positieve ontwikkelingen staan ook zorgelijke ontwikkelingen die om een kritische kanttekening vragen.

Zowel de kwaliteit van de bedrijfsvoering als de beleidsresultaten laten een wisselend beeld zien.

Verbeteringen in de bedrijfsvoering

Positief is dat de onvolkomenheid die wij vorig jaar signaleerden in de informatiebeveiliging van het departement, inmiddels is opgelost. De minister van JenV heeft daarnaast belangrijke maatregelen genomen om het subsidie- en bijdragenbeheer verder op orde te brengen.

Weinig voortgang bij verbetering van de afpakketen

Daar staat tegenover dat er te weinig voortgang zichtbaar is wat betreft een andere onvol­komenheid die wij vorig jaar hebben vastgesteld: de beheersing in de ‘afpakketen’, oftewel de processen binnen het Ministerie van JenV die erop gericht zijn om vermogen van criminelen te ontnemen.

Kwaliteit van de prestatieverklaringen en financiële administraties

Bovendien hebben we twee nieuwe onvolkomenheden in de bedrijfsvoering gesignaleerd. In de eerste plaats is de kwaliteit van de prestatieverklaringen die het Ministerie van JenV opstelt (de bevestiging dat een product of dienst conform de eisen en voor de afgesproken prijs is geleverd) niet toereikend. In de tweede plaats hebben wij tekortkomingen vastgesteld bij het beheer van voorschotten, verplichtingen, derdenrekeningen en memo- en herstelboekingen. Door de tekortkomingen in de financiële administraties en verantwoording loopt het ministerie het risico dat de financiële stuur- en verantwoordingsinformatie (ernstige) fouten bevat.

Inzicht in risicovolle ICT-applicaties behoeft aandacht

We hebben vastgesteld dat de Chief Information Officer van het departement wel inzicht heeft in de risicovolle ICT-applicaties binnen de verschillende onderdelen van het ministerie, maar dat dit inzicht niet volledig is en aandacht behoeft.

Beleidsresultaten acute jeugdbescherming en aanpak georganiseerde criminaliteit

Uit onze deelonderzoeken naar de resultaten op een tweetal beleidsterreinen van JenV - de oplegging en uitvoering van acute jeugdbescherming en de aanpak van de georganiseerde criminaliteit - komt naar voren dat er goede resultaten worden behaald, maar dat er tegelijkertijd forse problemen onopgelost blijven.

Het is enerzijds goed nieuws dat de Raad voor de Kinderbescherming, kinderrechters en gecertificeerde instellingen voor jeugdbescherming gezamenlijk in staat blijken om kinderen die in acute nood verkeren, binnen 24 uur voorlopig onder toezicht te stellen en/of uit huis te plaatsen. Maar anderzijds blijkt dat zulke kinderen vervolgens lang niet altijd meteen de benodigde hulp en begeleiding krijgen.

Bij de bestrijding van de georganiseerde criminaliteit zien we een positief beeld van de samenwerking in de regionale aanpak van georganiseerde criminaliteit. De bestrijding lukt volgens de zogenoemde Regionale Informatie en Expertisecentra (RIEC’s) en hun partners in de gezamenlijkheid beter dan de partners individueel hadden kunnen doen. Criminele activiteiten worden met afgestemde gezamenlijke acties aangepakt. Helaas zijn er ook aanwijzingen dat dezelfde criminelen elders hun activiteiten voortzetten. Uit ons onderzoek bleek dat partners van de RIEC’s mogelijkheden zagen om meer aandacht te geven aan preventieve maatregelen om nieuwe criminele activiteiten te voorkomen. We signaleerden ook dat de samenwerking verder geprofessionaliseerd kan worden.

Sturingsmogelijkheden van de bewindspersonen

De bewindspersonen op het terrein van JenV zijn bij het realiseren van beleidsdoelen sterk afhankelijk van externe partners, waarvan een deel bovendien in andere bestuurslagen opereert. De bevoegdheden van de bewindspersonen ten aanzien van deze actoren zijn logischerwijs beperkt en verschillen ook per situatie. Zie hiervoor ook onze opmerkingen vorig jaar.

In de bedrijfsvoering zijn de sturingsmogelijkheden van de minister van JenV groter. Wij dringen aan op een stelselmatig grotere inspanning van de minister op dit terrein. In het bijzonder door het oplossen van de door ons geconstateerde onvolkomenheden in de bedrijfsvoering.

Verder in het rapport

In de volgende hoofdstukken werken we de conclusies verder uit:

• Hoofdstuk 2, ‘Feiten en cijfers’: hierin geven we een korte beschrijving van het Ministerie van JenV en de financiële omvang van het begrotingshoofdstuk waarover wij ons oordeel geven.
• Hoofdstuk 3, ‘Financiële informatie’: hierin geven wij ons oordeel over de financiële informatie in het Jaarverslag 2019 van het Ministerie van JenV. Wij hebben vastgesteld dat de financiële verantwoordingsinformatie op totaalniveau rechtmatig, betrouwbaar en ordelijk is. Op artikelniveau is ons oordeel dat de financiële verantwoordingsinformatie rechtmatig, betrouwbaar en ordelijk is.
• Hoofdstuk 4, ‘Bedrijfsvoering’: hierin geven wij ons oordeel over de bedrijfsvoering van het Ministerie van JenV. In 2019 zijn er 4 onvolkomenheden geconstateerd (nieuw zijn de onvolkomenheden ‘Prestatieverklaringen’ en ‘Financiële administraties en verantwoording’). Dat zijn meer onvolkomenheden dan in 2018. De kwaliteit van de bedrijfsvoering laat een wisselend beeld zien. Er zijn verbeteringen geconstateerd, maar uiteindelijk is het aantal onvolkomenheden in de bedrijfsvoering toegenomen ten opzichte van 2018. In dit hoofdstuk staan naast de (opgeloste) onvolkomenheden ook de belangrijke risico’s en aandachtspunten ten aanzien van de bedrijfsvoering.
• Hoofdstuk 5, ‘Beleidsresultaten’: hierin bespreken wij de conclusies uit ons onderzoek naar de acute jeugdbescherming en de aanpak van georganiseerde criminaliteit in Regionale Informatie- en Expertisecentra. Ook geven wij ons oordeel over de totstandkoming van de informatie die in het Jaarverslag 2019 van het Ministerie van JenV is opgenomen over het gevoerde beleid.
• Hoofdstuk 6, ‘Reactie van de minister en nawoord Algemene Rekenkamer’: hierin vatten we de reactie samen die we op 29 april 2020 ontvingen van de minister van JenV. De minister geeft in zijn reactie aan het met ons eens te zijn dat nog een aantal punten voor verbetering vatbaar is. In ons nawoord staan wij onder meer stil bij een belangrijke toezegging van de minister om werk te maken van het verbeteren van de samenwerking in een van de in ons onderzoek betrokken ketens.