Financiële processen JSF
De Algemene Rekenkamer heeft in 2017 en 2018 onderzoek gedaan naar de financiële processen rond de JSF. Het rapport Financiële processen JSF is in oktober 2018 gepubliceerd. De Algemene Rekenkamer ging in dit onderzoek na of Nederland de juiste bedragen betaalt voor de JSF.
Hoe zien de financiële processen rond de JSF eruit?
De financiële processen zijn in onderstaande figuur weergegeven.
Financiële processen JSF
In opdracht van het JPO ontwikkelen en produceren vliegtuigbouwers Lockheed Martin en Pratt & Whitney (LM/P&W), samen met een groot aantal onderaannemers, het JSF-toestel en alles wat daarbij hoort. Ze sturen hiervoor facturen naar het JPO. Het JPO is verantwoordelijk voor het adequaat controleren en ordentelijk administreren van de facturen, en zorgt ervoor dat per land de correcte bijdrage wordt bepaald. Het JPO stuurt betalingsverzoeken (calls for funds) voor deze bijdragen aan de deelnemende landen. Die betalen hun bijdragen, waarna het JPO de facturen van de vliegtuigbouwers betaalt.
Ook onderzoek in de VS
De financiële processen van het JSF-programma spelen zich vooral af in de VS. Lang werd er vanuit gegaan dat die gegevens niet gecontroleerd konden worden. Zoals het Defensieprojectteam zei: “We moeten maar gewoon vertrouwen op wat het JPO aangeeft". Ook in de VS bleken de financiële processen rond de JSF niet te worden gecontroleerd door de Amerikaanse rekenkamer. Er was dus een ‘audit gat’.
De Algemene Rekenkamer stelde echter aan de hand van de MoU's vast dat controle door de rekenkamers van partners wel mogelijk is, en besloot om samen met de Noorse rekenkamer in 2017-2018 om zo’n onderzoek uit te voeren.
Dit onderzoek speelde zich voor een deel af bij het Amerikaanse Department of Defense. Het was de eerste keer dat buitenlandse rekenkamers daar onderzoek deden. De Nederlandse en Noorse rekenkamer hebben tevens elk afzonderlijk onderzoek gedaan bij het eigen Ministerie van Defensie, om ook daar de processen te kunnen volgen.
Risico’s voor fouten in de kostenverdeling
In ons rapport laten we zien hoe de financiële processen bij het JPO georganiseerd zijn en hoe het betalingsproces in Nederland is opgezet. Het rapport laat ook de risico’s in deze processen zien en in hoeverre die zijn afgedekt.
We maken scherp onderscheid tussen betalingen als partner en als klant:
- De bijdrage als partner veranderen hoogstens één keer per jaar als partnerlanden besluiten om een ander planningsaantal aan het JPO door te geven. Het bepalen van ieders aandeel is voor deze bijdragen dus niet erg ingewikkeld. Het risico op fouten is voor deze bijdragen niet zo groot.
- Het bepalen van het aandeel in de kosten die de landen als klant dragen, is wel heel ingewikkeld en wordt door het JPO deels handmatig gedaan. Dit kan per gefactureerd onderdeel verschillen. Ook verloopt het betalingsproces anders dan bij betalingen als partner. Daardoor komen hier meer fouten in voor.
Conclusie rapport Financiële processen JSF
De conclusie in het rapport is dat er in de VS fouten worden gemaakt in de kostenverdeling, maar dat de Nederlandse organisatie die fouten eruit weet te halen en kan corrigeren.
Het onderzoek toont ook aan dat het bij volgende internationale samenwerkingsprojecten belangrijk is de financiële processen en de verantwoording hierover onderling goed te regelen.