Veel arbeidsongevallen buiten beeld bij Arbeidsinspectie
Elk jaar worden ongeveer 200.000 werknemers slachtoffer van een arbeidsongeval. Ongeveer 60 mensen overlijden hierdoor jaarlijks en aan de gevolgen van ongezond werk overlijden jaarlijks naar schatting 4.000 mensen. De Arbeidsinspectie is verantwoordelijk voor het opvolgen van meldingen van ongevallen en klachten op de werkvloer. Dat doet de inspectie transparant, zo blijkt uit ons onderzoek naar het meldingenproces. Maar uit dat onderzoek blijkt ook dat veel meldingsplichtige ongevallen (minimaal de helft en mogelijk wel 70%) helemaal niet worden gemeld bij de Arbeidsinspectie.
Aantal niet-gemelde ongevallen nog hoger dan gedacht
Werkgevers melden arbeidsongevallen vaak niet, waar dat wel zou moeten. Eerder onderzoek schatte het percentage niet-gemelde ongevallen op ongeveer 50%. Uit onderzoek van de Algemene Rekenkamer blijkt dat dit percentage eerder een ondergrens is. Mogelijk is het nog flink hoger, misschien wel rond de 70%. Dat laatste was tot nu toe niet bekend.
De Arbeidsinspectie en de minister van SZW slagen er niet in om de meldingsbereidheid bij werkgevers te verhogen. Mogelijke oorzaken van het niet melden van ongevallen zijn onder meer onbekendheid met de meldplicht, onduidelijkheid over de ernst van een ongeval of angst voor geschillen en rechtszaken. Onveilige arbeidsomstandigheden blijven zo buiten het zicht van de Arbeidsinspectie waardoor deze minder goed kan bijdragen aan een veilige werkvloer. Met name uitzendkrachten en arbeidsmigranten, die relatief vaak het slachtoffer zijn van arbeidsongevallen, lopen het risico hier de dupe van te worden. Vanaf 2024 geldt een dubbele meldplicht. Dit houdt in dat naast het inhurende bedrijf ook het uitzendbureau verplicht is een arbeidsongeval bij de Arbeidsinspectie te melden. Deze maatregel moet de ondermelding onder uitzendkrachten en arbeidsmigranten gaan verkleinen.
Hoogste boete voor niet melden zelden opgelegd
Tot 2013 kon het voor werkgevers voordelig zijn om ongevallen niet te melden en in plaats daarvan de boete van € 4.500 hiervoor te betalen. Om dit effect tegen te gaan heeft de minister van SZW besloten de maximale boete te verhogen naar
€ 50.000. In praktijk legt de Arbeidsinspectie zelden dit maximumbedrag op voor niet of te laat melden (3 keer in 7 jaar tijd). Gemiddeld bedraagt een boete € 1.500.
Hoogste boete voor niet of te laat melden komt zelden in de buurt van € 50.000
Dubbele registraties belemmeren zicht op recidivisten
Door de manier waarop de Arbeidsinspectie bedrijven registreert in het inspectiesysteem heeft zij minder goed zicht op bedrijven die meermaals de wet overtreden. Dit komt doordat de Arbeidsinspectie unieke bedrijven soms op meerdere ’identificatienummers (ID’s)’ registreert. Hierdoor heeft de inspectie niet altijd het overzicht dat nodig is om te zien dat bedrijven herhaaldelijk de fout in gaan. Het risico is dan dat boetes niet worden opgehoogd waar dit volgens de wet wel had gemoeten. Het is de vraag welke gevolgen dit heeft voor de effectiviteit van de inspectie.
Bedrijfsvestigingen staan soms dubbel in het inspectiesysteem
Vervolgonderzoek
In ons Rapport bij het Jaarverslag 2023 van het Ministerie van SZW dat wij op 15 mei 2024 zullen publiceren, doen we nader onderzoek naar de handhaving van de Arbeidsomstandighedenwet door de Arbeidsinspectie.
Achtergrond van dit onderzoek:
Bij de Arbeidsinspectie werken 1.600 mensen. Het budget van de Arbeidsinspectie is per jaar € 200 miljoen, oplopend naar € 210 miljoen in 2025. Deze middelen zijn niet alleen gericht op veilig en gezond werk. De Arbeidsinspectie richt zich bijvoorbeeld ook op het aanpakken van arbeidsuitbuiting.
In de periode 2016-2022 ontving de Arbeidsinspectie ongeveer 60.000 meldingen. Hiervan betrof 47% een ongevalsmelding en 53% klachtmelding. Het gaat relatief vaak om meldingen over vallen en contact met een arbeidsmiddel. Bijvoorbeeld een dakdekker die bij de installatie van zonnepanelen van het dak valt of een fabrieksmedewerker waarvan een arm in een machine klem komt te zitten.
Net als elke andere inspectie moet de Arbeidsinspectie keuzes maken welke meldingen zij wel en niet oppakt. De Arbeidsinspectie maakt deze afweging transparant en onderbouwd op basis van heldere criteria. Daarnaast zien we dat de Arbeidsinspectie trends uit meldingen haalt en deze inzichten gebruikt om te prioriteren en keuzes te maken in het risicogerichte toezicht.