Uitvoering van wet arbeidsongeschiktheid loopt helemaal vast
Gebrek verzekeringsartsen UWV risico voor werknemers en werkgevers
De arbeidsmarkt groeit en er zijn meer oudere werknemers. Daarmee neemt de kans op meer werknemers die (deels) arbeidsongeschikt raken toe. UWV heeft niet genoeg verzekeringsartsen om vast te stellen of er sprake is van (tijdelijke) arbeidsongeschiktheid. Hierdoor loopt de uitvoering van de wet Werk en inkomen naar arbeidsvermogen, WIA, helemaal vast.
Inmiddels wachtten tienduizenden werknemers gemiddeld 18 weken op een beoordeling van de mate van arbeidsongeschiktheid. Daardoor zijn zij niet zeker van hun inkomenssituatie en re-integratiekansen.
Achterstanden beoordelingen arbeidsgeschiktheid lopen op
De vraag naar beoordelingen neemt eerder toe dan af. UWV kampt al jaren met een tekort aan verzekeringsartsen. Maatregelen om hen efficiënter in te zetten zijn nog niet volledig ingevoerd. De effecten van die maatregelen zijn nog onduidelijk. Pas vanaf 2020 zijn de verzekeringsartsen zelf betrokken bij mogelijke oplossingen.
In haar verantwoordingsonderzoek van 17 mei 2023 stelt de Algemene Rekenkamer dat de WIA-verzekering tegen inkomensverlies door arbeidsongeschiktheid door deze ontwikkeling niet meer uitvoerbaar is.
Nog onvoldoende
De verantwoordelijk minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) reageert op deze bevindingen met de inschatting dat de getroffen maatregelen nog onvoldoende zijn. Zij verkent met UWV aanvullende maatregelen, waar mogelijk wetswijziging en dus instemming van het parlement voor nodig is.
Bij verzekeringsplicht zzp’ers groeit probleem
Het probleem wordt nog urgenter nu kabinet en parlement overwegen om een arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zzp’ers verplicht te stellen. Dat betekent nog meer vraag naar beoordelingen op arbeidsongeschiktheid.
Naar verwachting gaan de komende jaren relatief veel UWV-artsen met pensioen. Weinig artsen willen zich specialiseren als verzekeringsarts.
Maanden wachten op beoordeling
De achterstanden in sociaal-medische beoordelingen voor deze inkomensverzekering voor werknemers bestaan zeker al sinds 2015, maar lopen de laatste 3 jaar hard op. Er zijn minder artsen beschikbaar, ondanks extra budget hiervoor.
Eind 2022 wachtten 17.259 personen gemiddeld 18 weken op een beoordeling of zij in aanmerking komen voor een WIA- of een Wajong-uitkering of indicatie aangepast werk vanwege een arbeidsbeperking. Daarnaast wachtten 20.000 mensen gemiddeld een half jaar op een herbeoordeling. UWV heeft ook nog een achterstand van ruim 18.000 beoordelingen bij mensen die zonder werkgever in de Ziektewet zitten en mogelijk op termijn (deels) arbeidsongeschikt moeten worden verklaard.
Dreigend inkomensverlies
Wie op de wachtlijst staat loopt het risico inkomen te verliezen. Omdat mensen niet op tijd beoordeeld worden, heeft UWV afgelopen jaar 22.500 mensen een voorschot uitgekeerd, zodat zij niet zonder inkomen komen zitten. Vanwege de oplopende wachtlijsten worden sinds 2021 eventuele teveel betaalde voorschotten niet meer teruggevorderd. Dat is in het belang van de cliënten, maar gaat tegen de wet in en beoordeelt de Algemene Rekenkamer als onrechtmatig.
De wachtlijsten kunnen tot gevolg hebben dat iemand een private arbeidsongeschiktheidsverzekering niet kan aanspreken. Of geen aanvullend pensioen kan opbouwen. Ook belemmert het de re-integratie van mensen naar de arbeidsmarkt.
De Algemene Rekenkamer dringt er bij de minister van SZW op aan dat maatregelen tot aantoonbare resultaten leiden nog vóór de door de minister ingestelde onafhankelijke OCTAS-commissie advies uitbrengt over een toekomstig stelsel van ziekte en arbeidsongeschiktheid.