Staat van de rijksverantwoording 2023

De ondersteuning van burgers en bedrijven bij hoge energiekosten is actief en beheerst aangepakt. Ministers rapporteren goed over extra geld voor meer betaald ouderschapsverlof, over crises als de opvang van Oekraïners en het aanvullen van gasreserves. Veel beperkter krijgt het parlement informatie over tal van andere onderwerpen waar extra geld voor beschikbaar was. Welke resultaten het kabinet voor de samenleving behaald heeft met de inzet van extra geld in 2023 blijft vaak onduidelijk.
Voor de hele kabinetsperiode van 4 jaar zou € 76 miljard extra uitgegeven worden. Maar in 2023 is zeker € 7,2 miljard op de plank blijven liggen.

Uitvoering loopt vast

De Algemene Rekenkamer merkt in een aantal gevallen op dat beleid vastloopt in de uitvoering. Vaak is de regelgeving complex. Er zijn bovendien onvoldoende ambtenaren of andere uitvoerders (te werven) om het werk uit te voeren.
We zien verbeteringen in het financieel beheer bij onder meer het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, dat in de vorige 3 (corona)jaren nog kampte met een ernstige onvolkomenheid. De rechtmatigheid van de uitgaven is verbeterd. De rijksuitgaven en inkomsten zijn in 2023 binnen de toegestane marges van de rijksrekening afgewikkeld. De verklaring van goedkeuring van de rijksrekening geeft de Algemene Rekenkamer af met een kanttekening, omdat fouten en onzekerheden bij de verplichtingen die de rijksoverheid is aangegaan nog net boven de grens zitten die toegestaan is.

Rechtmatigheid verbeterd

Nederlanders willen resultaten zien

Dit verantwoordingsonderzoek over 2023 komt op een bijzonder moment. Sinds 7 juli 2023 heeft Nederland een demissionair kabinet. Op het moment van schrijven is de informatiefase gaande voor een nieuw kabinet. Dit gebeurt tegen de achtergrond van affaires als die met de toeslagen en gaswinning in Groningen. Burgers hebben hieronder geleden. De affaires hebben ook zwaktes in onze democratie aan het licht gebracht. Dat blijkt in de eerste plaats te komen door het gebrek aan probleemoplossend vermogen van de overheid: "De politiek voldoet niet aan de verwachtingen van burgers als het gaat om de resultaten die worden geboekt" (SCP, 2024).
Onze samenleving verandert en heeft behoefte aan praktische oplossingen. Denk aan de transities in energie en klimaat, landbouw en aan demografische ontwikkelingen.
Internationale spanningen en oorlogen raken de wereld waarin wij leven. Ze vragen om een reactie van Nederland, de Europese Unie en de NAVO. Vraagstukken die vragen om groot denken, maar ook om realistisch doen. Aan beleid geen gebrek, aan uitvoering des te meer. De politiek heeft grote ambities, maar Nederlanders willen graag resultaat zien: eerst zien, dan geloven.

Minder onvolkomenheden in bedrijfsvoering

De dalende trend in het aantal onvolkomenheden in de bedrijfsvoering bij de rijksoverheid zet door. In de bedrijfsvoering blijven plannen voor de verduurzaming bij het Rijk wel achter.
We bepleiten opnieuw oplossingen om het bestel van controle van de rijksfinanciën met minder dubbelwerk in te richten. Uiteindelijk versterkt dat de controletaak van het parlement.
Om te kunnen leren van lessen uit het verleden moet Verantwoordingsdag vroeger in het jaar plaatsvinden.