VWS handelde snel en had oog voor publieke doelen bij aanschaf coronavaccins
Steun aan kwetsbare landen maar beperkt gelukt
De aankoop van coronavaccins tijdens de pandemie is over het geheel genomen goed gegaan. Nederland was actief bij de onderhandelingen, had oog voor publieke doelen en kocht uiteindelijk 102 miljoen vaccins voor in totaal € 1,8 miljard. Dat is exclusief de uitgaven via de Europese Unie en de kosten voor het vaccineren zelf. Die vaccins bleken de voornaamste uitweg uit de wereldwijde pandemie. Het maatschappelijk belang was daarmee groot. De onderhandelingen over vaccins hebben zich grotendeels achter gesloten deuren afgespeeld. Met dit onderzoek wil de Algemene Rekenkamer inzicht geven in dit proces.
Bij de uitbraak van de coronapandemie was de Nederlandse overheid niet voorbereid om vaccins in te kopen. Dat moest op stel en sprong gebeuren. Hoe is dat verlopen? De Algemene Rekenkamer deed onderzoek.
Uit China komen de eerste berichten over een nieuwe besmettelijke ziekte: Covid-19. Corona bereikt ook ons land, een week later valt de eerste dode. Het virus zal tienduizenden Nederlanders het leven kosten. Horeca en scholen sluiten de deuren, een week later is de eerste lockdown.
Minister Hugo de Jonge van VWS maakt een actieplan om zo snel mogelijk voldoende en veilige vaccins te kopen. Er komt een vaccinteam en gesprekken met mogelijke producenten. Nederland werkt samen met Duitsland, Frankrijk en Italië om snel voortgang te boeken. De EU was nog niet zover. Rijke landen starten een concurrentiestrijd om de vaccins. Nederland doet daaraan mee maar probeert ook kwetsbare landen te helpen.
Fabrikant AstraZeneca krijgt van de vier samenwerkende EU-landen geld voor de ontwikkeling van een vaccin. De Europese Commissie gaat de onderhandelingen leiden, maar Nederland bevecht een plek aan tafel. Gesprekken verlopen soms wat slordig, maar grote fouten blijven uit.
Nederland helpt het EU-budget ophogen om contracten voor verschillende vaccins mogelijk te maken. Het is immers nog onduidelijk welke goed werken en veilig zijn.
Nederland werkt hard mee aan een overeenkomst met Janssen. Dat vaccin heeft bij de minister een streepje voor omdat het uit ons land komt. Toch wordt Pfizer hier hoofdleverancier: het vaccin werkt goed en wordt snel geleverd. Wel is het duurder, maar dat vindt Nederland niet zo erg in een crisis die zonder goede vaccins nóg meer zou kosten.
Vaccinaties komen beschikbaar voor alle Nederlanders. In totaal slaat ons land 102 miljoen vaccins in voor bijna 1,8 miljard euro. Bij Janssen en AstraZeneca ontstaan problemen met levering.
De Europese Commissie maakt nog een deal met Pfizer voor toekomstige vaccins. Meer dan nodig, zo blijkt. Voorzitter Von der Leyen voert de onderhandelingen zelf, het onderhandelingsteam bemoeit zich er nauwelijks mee. Nederland doneert ruim 200.000 vaccins van AstraZeneca aan Suriname: in totaal worden er 23 miljoen injecties aan 21 kwetsbare landen gestuurd. Een eerlijke verdeling over de wereld is het niet, maar het helpt wel een beetje.
Hoewel Nederland niet op een pandemie was voorbereid, heeft het ministerie van VWS de aanschaf van vaccins naar behoren aangepakt, wijst het onderzoek uit. Samen met de Europese Unie zijn er genoeg werkende en op veiligheid gecontroleerde vaccins ingekocht die Nederland uit de crisis hielpen.
Logo Algemene Rekenkamer verschijnt in beeld.
Nederland kocht 102 miljoen vaccins voor € 1,8 miljard, vooral van Pfizer
In 2020 en 2021 kocht Nederland ongeveer 109 miljoen vaccins. Omdat niet alle vaccins nodig bleken, is dat aantal in 2023 teruggebracht tot 102 miljoen, waarvoor een kleine € 1,8 miljard is betaald.
✓ |
X |
|
|
Rol van Nederland binnen Europa
Nederland leverde binnen de Europese samenwerking een betekenisvolle bijdrage aan het zo snel mogelijk verkrijgen van een breed pakket aan vaccins. Nederland had daarbij aandacht voor het belang van kwetsbare landen, maar was beperkt succesvol. Nederland doneerde wel 23 miljoen vaccins die we niet zelf nodig hadden.
Waarover gaat dit onderzoek?
Dit onderzoek gaat niet over de vraag of de aankoop van vaccins wel efficiënt (doelmatig) was. Immers, de totale kosten van de pandemie waren wereldwijd en in Nederland zo groot dat haast iedere investering daarbij verbleekt. Alleen al de economische schade van de pandemie in Nederland bedroeg naar schatting € 65 miljard. Ook hebben we de veiligheid van de vaccins niet onderzocht. Dat is immers al gedaan door het Europees Medicijn Agentschap (EMA) en het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG).
In dit onderzoek kijken we wél naar de vraag hoe Nederland voor vaccins heeft gezorgd. Daarvoor hebben we de onderhandelingen over vaccins in 2020 en 2021 gereconstrueerd. Belangrijke vragen die we daarbij stelden waren of de Rijksoverheid het maximale heeft gedaan om te zorgen voor voldoende, effectieve en op veiligheid geteste vaccins om daarmee uit de pandemie te geraken. En of daarbij rekening is gehouden met andere publieke belangen (bijvoorbeeld het goed regelen van aansprakelijkheid en transparantie van prijsopbouw) die in het geding waren. De antwoorden vindt u in dit rapport.
Analyse vaccincontracten
Tijdens de pandemie sloot de Europese Commissie met hulp van Nederland 11 vaccincontracten met 8 verschillende bedrijven. In dit onderzoek heeft de Algemene Rekenkamer ook die afzonderlijke contracten geanalyseerd waarbij is gekeken in hoeverre de overheid oog had voor de belangrijkste publieke belangen.