Resultaten verantwoordingsonderzoek 2021 Ministerie van Financiën en Nationale Schuld

Onze conclusies

De afgelopen jaren zagen we dat er bij het Ministerie van Financiën veel problemen waren. Vaak leidde dat ook tot fouten, zoals bijvoorbeeld bij het doen van inkopen. Verder kregen managers van de Belastingdienst te weinig informatie om hun werk goed te kunnen doen en was er gebrek aan beleid om fraude te voorkomen. Ook kunnen bij het Ministerie van Financiën te veel mensen die dat niet mogen gegevens in computers bekijken en veranderen. Het ministerie heeft de toegang tot gegevens dus niet goed geregeld. Ook controleert de minister de fiscale regelingen van andere ministeries nog onvoldoende. Aan veel van deze fouten heeft de minister van Financiën in 2021 gewerkt. Veel gaat nu beter maar de problemen zijn nog niet helemaal opgelost. Ook zien we dat er dingen goed gaan. Bij de FIOD zagen we weinig problemen. 
Bij de hersteloperatie kinderopvangtoeslag zien we daarentegen slechts trage voortgang. De regering en de Tweede Kamer wilden in 2021 de ouders met problemen snel helpen. Maar omdat ze zo snel beslissingen namen, waren die niet altijd goed doordacht waardoor nieuwe problemen ontstonden. Dat leidde vervolgens weer tot vertraging.

Vooraf uitzoeken of een wet of regel werkt

Als een nieuwe wet wordt gemaakt, moet worden uitgezocht of hij goed zal gaan werken. Daarvoor moet een uitvoeringstoets worden gedaan. In ons rapport van vorig jaar hebben we dat de minister van Financiën aanbevolen. Ook in ons rapport over ‘schijnzelfstandigheid’ van 5 april 2022 zeiden wij iets vergelijkbaars. Als geen uitvoeringstoets wordt gedaan, loop je risico. Dan kan de wet of regel misschien niet worden uitgevoerd. Dat blijkt nu ook bij de regels voor de ouders die problemen hadden met de Belastingdienst. De minister moest steeds extra maatregelen nemen om fouten op te lossen. Het doel van de regels was dat de ouders sneller uit de problemen waren. Dat is de minister niet gelukt. Uitvoeringstoetsen zijn en blijven belangrijk.

Geld en schulden ouders niet volgens de regels uitgegeven en kwijtgescholden

De minister heeft om snelheid te kunnen maken besloten niet eerst een wet te maken. Hij is meteen begonnen met het compenseren van de ouders en het kwijtschelden van schulden op basis van beleidsbesluiten. Omdat een wet ontbreekt is de hulp van het ministerie aan de ouders op dit moment niet volgens de regels. In onze democratie is het namelijk de afspraak dat hiervoor eerst een wet moet zijn die is goedgekeurd door het parlement. Maar die wet ontbreekt nog. Wij vinden daarom de verplichtingen (€ 926,6 miljoen) voor de compensatie en een deel van de kwijtscheldingen onrechtmatig. Dit heeft geen gevolgen voor de ouders. Het is dus niet zo dat zij nu geld moeten terugbetalen.

Nieuwe fouten

Ondanks de inspanningen om fouten te herstellen, zien we dat er weer nieuwe fouten zijn gemaakt. De nieuwe fouten hebben te maken met de manier waarop de Belastingdienst en het directoraat-generaal Toeslagen inkopen. Op de afdeling Inkoop van de Belastingdienst zien we al langer problemen. Om de ouders snel te kunnen helpen, waren er nieuwe mensen nodig. Inkopers moesten dus heel snel nieuwe mensen inhuren. En omdat het zo snel moest, hebben de inkopers niet volgens de regels gewerkt. 

Kortom, hoewel er dingen beter gaan zijn de problemen bij het Ministerie van Financiën nog steeds groot en de oplossing hiervan verloopt veelal traag.

Financieel oordeel bij het Jaarverslag 2021 van het Ministerie van Financiën en Nationale Schuld

Onvolkomenheden bij het Ministerie van Financiën