Resultaten verantwoordingsonderzoek 2023 Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat

Onze conclusies

De minister van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) heeft een belangrijke taak: zorgen voor een gezonde leefomgeving en een bereikbaar Nederland. Dat zijn geen droombeelden voor een verre toekomst, maar concrete doelen die nu om actie vragen. In 2023 waren de uitgaven van het Ministerie van IenW € 12,3 miljard, waarvan € 7,8 miljard aan het Mobiliteitsfonds en € 1,5 miljard een het Deltafonds. Hierna lichten we een paar bevindingen uit ons verantwoordingsonderzoek 2023 specifiek toe.

Inzicht nodig om geld voor infrastructuur goed te besteden

Om Nederland bereikbaar te houden moet de minister van IenW scherpe keuzes maken met een beperkt budget. Bijvoorbeeld om de wegen en het spoor in goede conditie te brengen en houden. We zien veel uitgesteld onderhoud aan bruggen, tunnels en viaducten. Door de veroudering van de infrastructuur mag er regelmatig minder verkeer over een brug rijden, gelden er snelheidsbeperkingen en zijn er storingen op het spoor. We stellen vast dat de minister onvoldoende inzicht heeft in deze beperkingen op het hoofdwegennet. Het kan wel: voor het spoorwegennet heeft de minister dit inzicht wel. Met betere informatie kan de minister geld efficiënter inzetten om de bereikbaarheid op de weg en het spoor op peil te houden.
Opmerkelijk zijn de grote verschillen tussen enerzijds wat de uitvoeringsorganisaties RWS en ProRail aangeven nodig te hebben voor de instandhouding van de infrastructuur, en anderzijds het begrote bedrag dat de minister beschikbaar stelt. Het verschil bedraagt respectievelijk € 15 miljard en bijna € 10 miljard. In onze onderzoeken door de jaren heen vragen wij regelmatig aandacht voor de aansluiting van ambities en beleid bij wat nodig is voor en mogelijk is bij de uitvoering. De minister heeft in 2023 aangekondigd meer geld uit te trekken voor onderhoud.

Risico’s van secundaire bouwstoffen voor circulaire economie en bodem

In een circulaire economie bestaat bijna geen afval en worden grondstoffen steeds opnieuw gebruikt. Dat mag echter niet ten koste gaan van de bodemkwaliteit. We concluderen dat de staatssecretaris van IenW op dit moment niet weet of de maatregelen die daarvoor moeten zorgen voldoen. Zij is wel al langere tijd bekend met de risico’s van 2 bouwstoffen die gemaakt worden van afvalstromen: AEC-bodemas en staalslakken. Deze bouwstoffen kunnen verontreinigingen bevatten, zoals zware metalen en PFAS. Het initiatief om maatregelen te nemen voor een veilige en circulaire toepassing van afval is aan de staatssecretaris. Keuzes doorschuiven naar de toekomst kost niet alleen veel geld, maar kan ook schade aan het milieu en voor de volksgezondheid veroorzaken.

Verbetering in bedrijfsvoering

De minister heeft in 2023 stappen gezet om de bedrijfsvoering op orde te brengen. We zien de resultaten van de verbeterplannen die in 2021 zijn gestart. De problemen in de informatiebeveiliging en het verplichtingenbeheer zijn opgelost. Ook bij de laatste onvolkomenheden rondom aanbesteden en inkoop zien we aanzienlijke vooruitgang. Maar de minister is nog niet klaar: de borging van de maatregelen in de organisatie is nog niet afgerond. Als het ministerie de ingezette lijn volhoudt, zijn de problemen volgend jaar opgelost.

Incidenten op snelwegen sneller afhandelen met behulp van een algoritme

Het algoritme Slim inzetten weginspecteurs is een onderdeel van meerdere innovaties binnen RWS met hetzelfde doel: sneller afhandelen van een verkeersincident. RWS heeft de inzet van deze innovaties geëvalueerd. Deze leveren 10% winst op in de aanrijtijd naar incidenten. Ook is de afhandeltijd van incidenten jaarlijks met ongeveer 8.000 uur verkort. Wel vragen we aandacht voor de monitoring van RWS op de modelkwaliteit. Zo weet RWS niet hoeveel de inzet van het algoritme bijdraagt aan snellere afhandeling van een incident. Daarnaast wordt niet voldaan aan alle eisen van de AVG. 

Samenvattend financieel oordeel bij het Jaarverslag 2023 van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat