Methodologische verantwoording

Wat hebben we onderzocht?

De hoofdvraag van dit onderzoek luidt: Is er een huisartsentekort?

We hebben het onderzoek uitgevoerd aan de hand van de volgende vragen:

1. Wat is het aanbod van huisartsenzorg in Nederland?
2. Welke normen hanteert de minister van VWS voor ‘voldoende huisartsenzorg’, en voldoet het aanbod hieraan?
3.  Wat is de vraag naar huisartsenzorg en hoe sluit deze aan op het aanbod van huisartsenzorg?
4.  Wat zijn de prognoses voor het aanbod van en de vraag naar huisartsenzorg en hoe sluiten deze op elkaar aan?
5. Wat is er bekend over oorzaken van het mogelijke huisartsentekort? 
6. Welke maatregelen treft de minister van VWS om het mogelijke huisartsentekort te voorkomen of tegen te gaan?

Onderzoeksaanpak

Voor de beantwoording van onze onderzoeksvragen hebben wij met medewerkers van verschillende partijen uit het veld gesproken, waaronder:

• Het ministerie van VWS (beleidsdirectie Curatieve Zorg (CZ), Macro-economische Vraagstukken en Arbeidsmarkt (MEVA), Financieel-Economische Zaken (FEZ))
• De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa)
• De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ)
• Het Capaciteitsorgaan
• Het Nivel
• Zorgverzekeraars Nederland
• Huisartsopleiding Nederland
• Landelijke Huisartsenvereniging (LHV)

Daarnaast hebben wij veel documenten geanalyseerd en data opgevraagd en geanalyseerd. In de volgende paragraaf geven we per figuur aan welke data is gebruikt en waar relevant welke bewerkingen we hebben gedaan.

Gebruikte data per figuur

Figuur 1 Aantal mensen dat geen huisarts heeft of een andere huisarts zoekt

Zie ook toelichting bij figuur 7. De onderkant van de bandbreedte is gebaseerd op een peiling van het Nivel (Nivel, 2024b). Het Nivel komt na extrapolatie van de cijfers tot ongeveer 36.800 volwassenen die geen huisarts hebben. We hebben dit cijfer omgerekend naar alle leeftijden, en gebruiken daarvoor de factor 1,225. Uit CBS data blijkt namelijk dat 18,4% van de bevolking minderjarig is. Dit leidt tot ongeveer 45.000 mensen zonder huisarts. De bovenkant van de bandbreedte is gebaseerd op data van zorgverzekeraars over 2023 uit het Dashboard Huisartsenzorg van Vektis. Uit deze data blijkt dat ongeveer 361.000 mensen niet staan ingeschreven bij een huisarts. Naar schatting van Vektis kunnen 167.000 mensen zich niet inschrijven: zij wonen in een zorginstelling waar huisartsenzorg bij is inbegrepen. Dit betekent dat ongeveer 194.000 mensen die buiten een zorginstelling wonen geen huisarts hebben.

Figuur 2 Overzicht factoren vraag en aanbod huisartsen

Zie onder andere Capaciteitsorgaan 2022 en Prognosemodel Zorg en Welzijn.

Figuur 3 Aantal huisartsen in Nederland uitgesplitst naar functie

Data geleverd door het Nivel. Het Nivel gebruikt hiervoor diverse bronnen, zoals het Register Geneeskundig Specialisten (RGS), CBS-gegevens en de eigen Huisartsenpeilingen.

Figuur 4 Gemiddeld aantal inwoners per huisarts per gemeente

Data van aantallen huisartsen per gemeente per november 2024, afkomstig van het Nivel. Data omvat alle functies van huisartsen, voor zover te koppelen aan een vaste gemeente, in totaal 13.413 huisartsen. We combineren deze data met CBS gegevens van het aantal inwoners.

Figuur 5 Capaciteit van de diverse medewerkers in de huisartsenpraktijk

Data uit De arbeidsmarkt van de Nederlandse huisartsenzorg in 2023 van het Nivel (2024a).

Figuur 6 Verdeling naar praktijkvorm

Data uit de jaarlijkse peilingen onder huisartsen van het Nivel.

Figuur 7 Mensen met een wisselwens

De omvang van de groep mensen die willen wisselen van huisarts bepalen we op basis van een schatting van Nivel, op basis van een peiling van Ipsos. Hieruit blijkt – na extrapolatie – dat er landelijk ruim 597.000 volwassen personen (Nivel, 2024b) zijn met een wisselwens. We hebben dit cijfer omgerekend naar alle leeftijden, en gebruiken daarvoor de factor 1,225. Uit CBS data blijkt namelijk dat 18,4% van de bevolking minderjarig is. Zo komen we op een schatting van 732.000 mensen die een andere huisarts willen.

Figuur 8 Cijfers patiëntenstop

Data uit de reeks “De arbeidsmarkt van de Nederlandse huisartszorg” van Nivel. Het gaat hierbij om gedeeltelijke en volledige patiëntenstoppen.

Figuur 9 Aandeel huisartsen met een patiëntenstop per arbeidsmarktregio

Data uit De arbeidsmarkt van de Nederlandse huisartsenzorg in 2023 van het Nivel (2024a).

Figuur 10 Afstand in autorijminuten huisarts-patiënt

Data van Nivel, 2025. Voor het bepalen van de reistijden per vierpositiepostcode gebied is gebruik gemaakt van de Drive Time Matrix (DTM) van Geodan. Deze matrix tabel bevat de reistijden en -afstanden over de weg tussen postcodes in Nederland op vierpositiepostcodeniveau. Hierbij is uitgegaan van de snelste route met de auto.

Figuur 11 Aantal contacten per leeftijdscategorie

Data van statline CBS: Gezondheid en zorggebruik; persoonskenmerken

Figuur 12 Regionale verschillen in zorggebruik

Data uit een dataset die Vektis voor ons heeft samengesteld. De dataset maakt Vektis op basis van alle zorgdeclaraties bij zorgverzekeraars. We laten hier gegevens zien van 2023. Zorggebruik is een optelling van consulten, visites en bezoeken aan de huisartsenpost of weekenddienst.

Figuur 13 Tekortcijfers huisartsen door Capaciteitsorgaan

Data uit diverse onderzoeken (capaciteitsplannen) van het Capaciteitsorgaan (2019, 2022).

Figuur 14 Personeelstekort huisartsenzorg

Data uit het Prognosemodel Zorg en Welzijn van VWS.

Figuur 15 Door huisartspraktijken ervaren knelpunten

Data uit De arbeidsmarkt van de Nederlandse huisartsenzorg in 2023 van het Nivel (2024a).

Figuur 16 Overzicht factoren vraag en aanbod huisartsen

Zie onder andere Capaciteitsorgaan 2022 en Prognosemodel Zorg en Welzijn.

Figuur 17 Uitgaven huisartsenzorg

Data van de directie FEZ van het ministerie van VWS. De oorspronkelijke data komen uit de verantwoordingsinformatie Zorginstituut Nederland. De jaren 2023 en 2024 zijn nog niet vastgesteld. Er kunnen nog declaraties binnenkomen van huisartsen.
Bij huisartsenzorg levert dit meestal geen grote veranderingen op.

Figuur 18 Uitgaven huisartszorg afgezet tegen totale uitgaven Zorgverzekeringswet

Data van de directie FEZ van het ministerie van VWS. De oorspronkelijke data komen uit de verantwoordingsinformatie Zorginstituut Nederland. De jaren 2023 en 2024 zijn nog niet vastgesteld. Er kunnen nog declaraties binnenkomen van huisartsen.
Bij huisartsenzorg levert dit meestal geen grote veranderingen op.

Figuur 19 Aantal plekken huisartsenopleiding

Data afkomstig van het Capaciteitsorgaan en de Huisartsopleiding Nederland.

Figuur 20 Uitgaven VWS aan huisartsenopleidingen

Data van de directie FEZ van het ministerie van VWS.