Dollarkoers
Nederland koopt de JSF en bijbehorende apparatuur rechtstreeks van de Amerikaanse overheid en betaalt de aanschaf in dollars. Koersveranderingen van de dollar ten opzichte van de euro werken dus door in zowel de kostenramingen als de betalingen voor de JSF.
De dollarkoers in de ramingen
In zijn ramingen houdt het Ministerie van Defensie de plandollarkoers aan voor de posten die in dollars moeten worden betaald. De plandollarkoers is een koers die is afgesproken voor gebruik in de ramingen. Het werkelijk te betalen bedrag is afhankelijk van de koers op het moment van betaling.
De ramingen moeten binnen de maxima blijven die zijn afgesproken in het financieel kader. Daardoor kan een hoge plandollarkoers voor problemen zorgen. In 2016 was de plandollarkoers zo hoog, dat de ramingen van het Ministerie van Defensie voor de JSF bijna € 0,5 miljard hoger waren dan het budget.
De dollarkoers in de betalingen
Bij de uiteindelijke betalingen aan Amerika geldt dus niet de plandollarkoers, maar de reële dollarkoers op het moment van betalen. De werkelijke betaling wijkt daarom altijd wel af van de raming (die was immers gebaseerd op de plandollarkoers). De betalingen mogen natuurlijk ook niet boven het maximum uitkomen dat is afgesproken in het financieel kader. Het Ministerie van Defensie loopt dus een ernstig valutakoersrisico.
In de nota In het belang van Nederland heeft het kabinet vastgelegd dat de risicoreserves in de budgetten voor de JSF niet bestemd zijn voor het valutarisico. De minister van Defensie kan dit risico slechts opvangen met 'valutatermijncontracten'. In een valutatermijncontract of valutaswap worden op termijn dollars gekocht tegen een nu vastgestelde koers.
In de 19e voortgangsrapportage Verwerving F-35 van september 2018 kondigde de minister van Defensie aan dat ze de risicoreserve voortaan ook voor het valutarisico benut. Dit laat onverlet dat er nog steeds valutatermijncontracten nodig zijn om het ministerie te beschermen tegen het valutakoersrisico.
Suggesties Algemene Rekenkamer om wisselkoersrisico beter te beheersen
De valutatermijncontracten zijn een middel om defensieprojecten minder kwetsbaar te maken voor het risico van wisselende valutakoersen. Maar de effectiviteit ervan is beperkt, omdat het Ministerie van Defensie pas valutatermijncontracten kan afsluiten op het moment dat de juridische verplichting wordt aangegaan. Dit kan overigens zowel positieve als negatieve valutaeffecten hebben.
We hebben dit beschreven in ons rapport Lessen van de JSF. In dit rapport hebben we suggesties gedaan om het risico van wisselende valutakoersen inzichtelijker te maken voor de Tweede Kamer.