Afspraken kabinet over financieel kader JSF
Toen het kabinet besloot tot de aanschaf van de JSF, zijn harde afspraken gemaakt over hoeveel de investeringen in en de exploitatie van de JSF mogen kosten. Die afspraken staan in de nota In het belang van Nederland en ze worden aangeduid als het financieel kader rond de JSF.
Hoeveel mag de JSF kosten? De afspraken daarover staan in de nota In het belang van Nederland. Alle afspraken samen zijn het financieel kader. Het kader geeft dus aan hoeveel de JSF mag kosten aan investeringen en exploitatie. Het kabinet vond het kader belangrijk om dit grote investeringsproject voor defensiematerieel financieel beheersbaar te houden en te voorkomen dat andere investeringsprojecten van Defensie verdrongen zouden worden. Het kader was ook belangrijk voor de Tweede Kamer bij het bepalen van haar standpunten over het JSF-project.
Het financiële kader bestaat uit 5 afspraken:
- voor de investeringskosten van de JSF geldt een maximumbudget van € 4,5 miljard;
- voor de exploitatiekosten van de JSF geldt een maximumbudget dat niet hoger is dan de exploitatiekosten van de F-16 in 2012. Die zijn becijferd op € 270 miljoen per jaar;
- in beide budgetten geldt een risicoreserve van 10%;
- beide budgetten worden wel geïndexeerd voor prijspeil, maar niet voor valutakoersontwikkelingen;
- de risicoreserves worden niet gebruikt voor risico’s vanwege prijs- of valutakoersontwikkelingen.
Oordeel Algemene Rekenkamer over financieel kader JSF
De Algemene Rekenkamer oordeelde in het rapport ‘Validering nota In het belang van Nederland’ dat het financieel kader belangrijk was voor het beheersbaar houden van dit grote project. We merkten wel op dat de houdbaarheid op de lange termijn van bepaalde afspraken in het financieel kader op de lange termijn beperkt was.
Afgesproken budgetten voor de JSF
Er gelden dus twee belangrijke budgetten voor de JSF:
- Investeringsbudget: maximaal € 4,5 miljard (prijspeil 2013);
- Exploitatiebudget: maximaal € 270 miljoen per jaar (prijspeil 2013)
De uitgaven van de JSF moeten binnen deze budgetten blijven. De budgetten worden jaarlijks geïndexeerd voor het prijspeil. Dit is nodig, omdat de prijzen door inflatie de neiging hebben te stijgen. Zonder indexering zou Defensie steeds minder voor het budget kunnen kopen.
Geïndexeerde stand van de budgetten
De minister van Defensie houdt in de voortgangsrapportages de geïndexeerde stand van de budgetten bij. Voor de actuele stand kan men het best in de laatste voortgangsrapportage kijken. Per september 2018 hadden de twee budgetten de onderstaande standen.
| Bedrag | |
|---|---|
| Aanvankelijk vastgesteld investeringsbudget (prijspeil 2017) | 4.747,4 |
| Toegekende prijsbijstelling 2018 | + 48,4 |
| Toegekende benodigde aanvulling prijsbijstelling 2016 en 2017 | + 67,4 |
| Huidig investeringsbudget (prijspeil 2018) | 4.863,2 |
| Bedrag | |
|---|---|
| Aanvankelijk vastgesteld gemiddelde jaarlijkse exploitatiekader (prijspeil 2017) | 299,4 |
| Loon-/prijsbijstelling 2018 | + 6,5 |
| Huidig gemiddelde jaarlijks exploitatiekader (prijspeil 2018) | 305,9 |
Hoe worden de uitgaven ten laste van de budgetten gebracht
De budgetten zijn geen apart gezette bedragen. De begroting, betaling en verantwoording van de uitgaven en inkomsten voor de JSF worden in de financiële administratie van het ministerie gewoon verantwoord op de reguliere begrotingsartikelen 6 (Investeringen krijgsmacht) voor de investeringsuitgaven en 4 (Taakuitvoering luchtstrijdkrachten) voor de exploitatie-uitgaven. De budgetten vormen slechts de in het kabinet afgesproken begrenzing van die uitgaven. De budgetten vormen dus vooral een rekenkundig gegeven: de minister moet steeds laten zie dat de uitgaven binnen deze begrenzing blijven.
Een deel van de betalingen zijn als koper van de JSF. Daarnaast doet Nederland ook betalingen voor deelname als partner aan het JSF-programma.
- De betalingen voor de aanschaf van toestellen wat daar bij hoort worden in mindering gebracht van het investeringsbudget voor de JSF.
- Als Nederland de JSF-vliegtuigen in gebruik heeft genomen, worden de exploitatiekosten ervan geteld in het exploitatiebudget.
- Voor de bijdragen als partner hanteert het Ministerie van Defensie een bijzondere verdeling:
- De Nederlandse bijdragen aan de Concept Demonstration Phase (CDP) en aan de System Development and Demonstration (SDD) brengt het Ministerie van Defensie niet ten laste van deze budgetten. Ze vallen buiten de afspraken rond het financieel kader.
- De Nederlandse bijdragen van aan het opzetten van de productie van de JSF en de wereldwijde onderhoudsorganisatie ervoor (onderdelen van de PSFD) en die aan de operationele testfase (IOT&E) komen ten laste van het investeringsbudget, althans tot en met 2024. Daarna komen ze ten laste van het exploitatiebudget.
- De Nederlandse bijdragen aan de doorontwikkeling van de JSF ( onderdelen uit de PSFD) komen ten laste van het exploitatiebudget.
De ontvangsten uit afdrachten of royalty’s worden ontvangen door de Staat. Ze worden niet bij de budgetten opgeteld.
September 2018: “Financieel kader JSF vervallen”
In de 19e voortgangsrapportage Verwerving F-35 van september 2018 kondigde de minister van Defensie aan dat het financiële kader voor het project Verwerving F-35 kwam te vervallen. Het project zou vanaf dan worden beschouwd als een regulier investeringsproject in het investeringsteringsprogramma van Defensie, begrotingsartikel 6 Investeringen. Het argument van de minister voor deze verandering was dat het project intussen in de uitvoeringsfase was beland.
De budgetgrenzen van € 4,5 miljard en € 270 miljoen per jaar vervielen volgens haar “nu niet”, maar ze zou wel de risicoreserve voortaan ook voor het valutarisico benutten. Maar ze maakte niet duidelijk wat het laten vervallen van het financiële kader wél betekent.
In onze brief van 4 oktober 2018 hebben wij de Tweede Kamer gewezen op deze onduidelijkheid.
September 2018: Defensie krijgt een ‘Defensiematerieelbegrotingsfonds’
In september 2018 meldde de minister van Defensie in de Defensiebegroting 2019 het kabinetsbesluit om een Defensiematerieelbegrotingsfonds in te richten voor de investeringen in materieel van Defensie. Hoe het fonds er precies uit zou zien, was nog onbekend.
Het kan zijn dat de begroting en verantwoording van de uitgaven voor de JSF hierdoor veranderen.