Resultaten verantwoordingsonderzoek 2023 Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en Diergezondheidsfonds

Onze conclusies

Het gaat slecht met de beschermde natuur in Nederland. De belangrijkste oorzaak is een overmaat aan stikstof. Het kabinet heeft als doel gesteld dat in 2030 driekwart van de stikstofgevoelige beschermde natuur veilig moet zijn voor stikstofschade. Hiervoor zijn al stappen gezet. Maar om het doel te halen en verslechtering van de natuur tegen te gaan, is aanvullend beleid nodig. De landbouw heeft het grootste aandeel in de stikstofuitstoot. Een deel van de oplossing zoekt het kabinet hier. Er is een groot pakket aan maatregelen voorgesteld. Hiervan hebben we 3 beëindigingsregelingen voor veehouderijen onderzocht. Daarnaast belichten we in dit rapport de problematiek van de PAS-melders.

Beëindiging varkenshouderijen doeltreffend

Boeren laten stoppen met hun bedrijf is één manier om de stikstofuitstoot te verminderen. Eén van de eerste regelingen hiervoor was de Subsidieregeling sanering varkenshouderijen (Srv). De Srv heeft ervoor gezorgd dat de geuroverlast en stikstofuitstoot zijn verminderd.
Wij hebben in kaart gebracht welke nieuwe bestemmingen in de plaats zijn gekomen van de varkenshouderijen. Er zijn onder andere grote verschillen tussen provincies. Voor een succesvolle uitvoering is de minister afhankelijk van provincies en gemeenten.

Bij Lbv(-plus) geleerd van eerdere regelingen

In 2023 zijn er 2 nieuwe beëindigingsregelingen opengesteld: de Landelijke beëindigingsregelingen veehouderijlocaties (Lbv en Lbv-plus). Hierbij heeft de minister een aantal belangrijke punten anders aangepakt. Ook is geleerd van eerdere beëindigingsregelingen en aanbevelingen van de Algemene Rekenkamer. Zo wordt beter gecontroleerd of aanvragers aan de voorwaarden voldoen. Tegelijkertijd zien we dat belangrijke onderdelen als het controle- en handhavingsbeleid nog in ontwikkeling zijn.

Legaliseren PAS-melders weerbarstig

PAS-melders zijn ondernemers die onder het Programma Aanpak Stikstof (PAS) geen vergunning nodig hadden voor hun (beperkte) stikstofneerslag op de natuur. In 2019 bepaalde de Raad van State dat dit in strijd is met Europese natuurbeschermingsregels. Opeens hadden de PAS-melders wel een vergunning nodig. Tot en met eind 2023 is dit voor het overgrote deel van de ruim 2.500 PAS-melders nog niet gelukt.
Ten eerste is hiervoor stikstofruimte nodig uit de landelijke beëindigingsregelingen, zoals de Srv en Lbv(-plus). Ten tweede kan deze stikstofruimte pas gebruikt worden nadat de natuurdoelen zijn gewaarborgd. Aanvullend op de landelijke aanpak nemen ook provincies maatregelen om PAS-melders te helpen. Tot er een oplossing komt, kunnen de PAS-melders te maken krijgen met handhaving. Dit heeft voor hen ingrijpende gevolgen.

Samenvattend financieel oordeel bij het Jaarverslag 2023 van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit