Goede Overheid
Weblog
Het is Goede Vrijdag vlak voor Pasen. Normaal gesproken een dag dat veel mensen vrij hebben of vrij nemen voor een dit jaar zonovergoten paasweekend. Maar in kasteel Helmond zit de zaal vol met burgemeesters, een officier van justitie, slachtoffer Olga, de politie en diverse andere gasten. Waaronder ook de gasten van de Algemene Rekenkamer. We zijn hier op bezoek om meer te weten te komen over de aanpak van arbeidsuitbuiting in Oost-Brabant
De Algemene Rekenkamer publiceerde vorig jaar een kritisch onderzoek waaruit bleek dat de aanpak van arbeidsuitbuiting door de Arbeidsinspectie niet goed werkt. Dit bezoek is in goede afstemming met de Nationaal Rapporteur Mensenhandel, Herman Bolhaar, tot stand gekomen. Ook de Nationaal Rapporteur maakt zich zorgen dat niet alleen daders niet gestopt worden, maar ook slachtoffers niet geholpen. We willen meer weten over de praktijk en of daar al verbetering te zien is. Want dat is nodig.
Burgemeester Elly Blanksma legt ons uit dat in Helmond en omstreken gemeenten met veel meer arbeidsmigranten te maken hebben dan ze nu kunnen huisvesten. In de coronacrisis waren er ook volop gezondheidsproblemen met arbeidskrachten in onder meer de vleesverwerkende industrie. Werkgevers nemen volgens de burgemeester niet altijd voldoende verantwoordelijkheid. Met de aanwezigen spreken we onder meer over betere registratie en ondersteuning van slachtoffers. Dat vergt onder meer een andere opstelling van de Arbeidsinspectie die alleen bij de zwaarste gevallen van arbeidsuitbuiting bescherming biedt. Betere bescherming van slachtoffers is ook een van de aanbevelingen uit ons onderzoek.
De aanwezige officier van justitie stelt dat juridisch de lat hoog ligt om uitbuiting voor de strafrechter aan te tonen. Zij introduceert werkkracht Olga, die met uitbuiting ervaring heeft opgedaan in de bloemen, groente en de vleessector. Ze vertelt over buitenlandse uitzendbureaus die misbruik maken van de onwetendheid van nieuwe arbeidsmigranten. Over slechte werkgevers met te lange werktijden, die ten onrechte extra kosten in rekening brengen of premie zorgverzekering inhouden maar vervolgens niet regelen dat hun arbeidskrachten verzekerd zijn. Maar ook een collega ontslaan nadat deze een bedrijfsongeval kreeg. Inspecties van de Arbeidsinspectie worden volgens Olga vaak vooraf aangekondigd. Niet zo gek dat dan alles netjes opgeruimd is. Bovendien is de lopende band voor het bezoek in een lager tempo gezet. Deze aangekondigde inspecties zijn ook uit ons Rekenkameronderzoek naar voren gekomen. Ook een onderzoeker van Sentinel herkent het.
Wat mij als collegelid ook verbaast is het gebrek aan meervoudige boetes dat door de Arbeidsinspectie wordt opgelegd. Er zijn natuurlijk vele goede werkgevers. Die kunnen ook wel eens een overtreding begaan zonder dat ze gelijk slechte werkgevers zijn. Maar er zijn ook spreekwoordelijke boeven bij. Die ook aan oneigenlijke concurrentie op arbeidsvoorwaarden doen ten opzichte van goedwillende werkgevers. En die werkgevers moet je als Arbeidsinspectie stevig aanpakken. Want meestal is daar wel meer aan de hand dan een enkele overtreding. Het zijn serie-overtreders. Maar die aanpak bij de Arbeidsinspectie ontbreekt tot nu toe, zo bleek uit ons onderzoek.
Ik vraag Olga of ze behalve aan de ook aanwezige organisatie Fairwork en de vakbond ook nog iets aan de overheid heeft gehad. ‘Nee’, is het pijnlijke antwoord. Een antwoord dat bij mij blijft nadreunen. Daders vrijuit, slachtoffers niet geholpen. Dat is voor mij geen Goede Vrijdag. Maar ook geen Goede Overheid. Minister en Arbeidsinspectie zullen tot een fundamenteel betere aanpak van arbeidsuitbuiting moeten komen. Gelukkig staat ons rapport en de aanpak van arbeidsuitbuiting op 12 mei ook bij de Tweede Kamer weer op de agenda. Want ook na deze Goede Vrijdag zullen Algemene Rekenkamer en Nationaal Rapporteur de aanpak van arbeidsuitbuiting desnoods hinderlijk blijven volgen.