Resultaten verantwoordingsonderzoek 2020 Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport

Onze conclusies

De coronacrisis heeft grote impact gehad op het Ministerie van VWS. De aandacht van het ministerie werd dit jaar grotendeels in beslag genomen door het bestrijden van de crisis. Dit is enerzijds een verzachtende omstandigheid voor enkele zaken in de bedrijfsvoering die dit jaar nog onvoldoende verbeterd zijn. Anderzijds legt de crisis ook structurele zwakheden bloot. De besteding van € 5,1 miljard aan coronamiddelen legde grote druk op de bedrijfsvoering. Wij constateren een ernstige onvolkomenheid in het financieel beheer.

Financieel beheer schiet ernstig tekort

Het financieel beheer op de coronacrisis-uitgaven schoot ernstig tekort: de minister kan de rechtmatigheid van een fors deel van de besteding van dit geld niet aantonen. Ook zijn er forse onzekerheden in getrouwheid van deze uitgaven. Zo is een flink deel van de ingekochte goederen zoals mondkapjes en beademingsapparatuur vaak rechtstreeks afgeleverd bij zorginstellingen of een centraal magazijn zonder ontvangstbewijzen of andere documentatie. Daardoor kan niet worden aangetoond of waarvoor betaald is ook daadwerkelijk geleverd is. Hetzelfde geldt voor afgenomen testen. Het departement heeft facturen voor testen betaald zonder te weten of het aantal afgenomen testen klopt.  Bij de inkoop van goederen en diensten zoals persoonlijke beschermingsmiddelen, zijn opdrachten direct gegund aan leveranciers. Dat mag alleen als per inkoop is onderbouwd waarom directe gunning noodzakelijk is, maar die onderbouwing ontbreekt.
Bovenal is het parlement te laat geïnformeerd, bijvoorbeeld over een belangrijke overeenkomst met een inkooppartij (Mediq Nederland B.V.) die het ministerie sloot, waardoor het budgetrecht van het parlement is geschonden.

De financiële functie was niet voldoende toegerust en is ook niet tijdig versterkt om de grote uitdaging die de coronacrisis met zich meebracht aan te kunnen. Het financieel beheer kreeg onvoldoende aandacht en prioriteit. Het was hierdoor niet mogelijk via een zorgvuldig en beheerst financieel proces betrouwbare financiële verantwoording af te leggen. Om toch inzicht te geven in wat er gebeurd is met de coronacrisis-uitgaven, heeft de minister van VWS in de bedrijfsvoeringsparagraaf van het jaarverslag een uitgebreide toelichting geschreven. Hierin staat genoemd hoeveel ic-bedden, coronasubsidieverleningen, beschermingsmiddelen en dergelijke er volgens hem met de middelen gerealiseerd zijn.
Het financieel beheer van het ministerie van VWS vereist een flinke kwaliteitsimpuls om te voorkomen dat deze tekortkomingen voortduren tot in 2021 en daarna.

Gebrek informatie fiscale regeling risico bij aanpassing

De fiscale regeling specifieke zorgkosten slaagt erin mensen te bereiken die vanwege hun chronische ziekte of beperking hoge eigen zorgkosten maken. Er zijn echter wel grote gebreken in de evaluatie van het beleid van deze regeling. De minister heeft zelf geen zicht op de resultaten van de regeling voor de doelgroep en dit is een risico voor de voorgenomen aanpassing van de regeling.

Bezwaar

Op 1 april 2021 hebben we besloten bezwaar te maken vanwege het financieel beheer op de coronacrisis-uitgaven bij het Ministerie van VWS. Dit volgde op eerdere ambtelijke en bestuurlijke contacten in de periode ervoor waarin onze zorgen over het financieel beheer zijn gedeeld.